Μελαγχολία των Χριστουγέννων: Πώς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;

Τα συμπτώματα αυτά δεν υπονοούν την ύπαρξη ψυχοπαθολογίας (π.χ. κλινική κατάθλιψη), καθώς τείνουν να ελαττώνονται με την πάροδο των ημερών και δεν επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου σε αξιοσημείωτο βαθμό. Αντιθέτως, συνδέονται με συναισθηματικές, αλλά και πρακτικές δυσκολίες, που ερμηνεύονται καταστροφικά, εξαιτίας του εορταστικού κλίματος.

Ποια τα πιθανά αίτια;

Η αιτιολογία για την έντονη μελαγχολία που επηρεάζει πολλούς συνανθρώπους μας ποικίλει και εξαρτάται από διάφορους προσωπικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Παρακάτω αναφέρουμε κάποιους από αυτούς:

-Η οικονομική κατάσταση των πολιτών στη χώρα μας έχει αλλάξει με καταιγιστικούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Μισθοί και συντάξεις μειώθηκαν αισθητά, ενώ η ανεργία έχει φτάσει σε υψηλότατα επίπεδα. Οι μέρες αυτές είναι συνδεδεμένες με πολλά δώρα, πλουσιοπάροχα γεύματα και μια αίσθηση «υποχρέωσης» για υπερκατανάλωση. Είναι, επομένως, λογικό ένας άνεργος, που δε μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό το πιεστικό πρότυπο, ή ένας γονιός, που δεν μπορεί να παρέχει στα παιδιά του, όσα θα ήθελε, να νιώθει απογοήτευση και συναισθηματική φόρτιση.

-Οι απώλειες, που έχει βιώσει ο καθένας, γιγαντώνονται αυτές τις μέρες. Το συναισθηματικό βάρος του χαμού ενός αγαπημένου προσώπου μεγαλώνει στη θέα χαρούμενων οικογενειών και «δεμένων» φίλων. Επίσης, ένας χωρισμός μέσα στη χρονιά που πέρασε εντείνει την εντύπωση ότι «κάτι λείπει» αυτές τις γιορτές.

-Το αίσθημα της μοναξιάς, παρά το εορταστικό κλίμα, είναι διάχυτο. Η έλλειψη του ανθρώπινου δικτύου είναι καθοριστική για το πώς αντιλαμβάνεται κάποιος τα Χριστούγεννα. Άνθρωποι που ζουν μόνοι ή νιώθουν έτσι μέσα στις υπάρχουσες σχέσεις τους, ηλικιωμένοι, που ζουν αποκομμένοι από τα παιδιά και τα εγγόνια τους, ασθενείς ή κοινωνικά περιθωριοποιημένοι βιώνουν αυτές τις μέρες ως δυσβάσταχτες συναισθηματικά.

-Κατά τη διάρκεια των διακοπών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ο ελεύθερος χρόνος είθισται να είναι περισσότερος από άλλες μέρες. Στο διαθέσιμο αυτό χρόνο, αναπόφευκτα σχεδόν, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις βαθύτερες ανάγκες μας και το βαθμό που τις έχουμε κατακτήσει, αλλά και με τους σημαντικούς ρόλους της ζωής μας (γονιός, παιδί, φίλος, σύντροφος, εργαζόμενος) και πόσο μας είναι πιεστικοί ή όχι. Ο απολογισμός, εκτός από υπαρξιακός, μπορεί να είναι και πρακτικός για τη χρονιά που φεύγει. Αναλογιζόμαστε επιτυχίες και αποτυχίες, σωστούς και λανθασμένους χειρισμούς, εκπλήρωση ή μη των επιθυμιών μας. Αυτή η διαδικασία είναι δυνατό να επιφέρει έντονη θλίψη, κυρίως αν οι στόχοι που είχαμε θέσει για τη χρονιά που κλείνει, δεν επιτεύχθηκαν.

-Οι αναμνήσεις των Χριστουγεννιάτικων εορτών έχουν διττό ρόλο κατά τη διάρκεια των διακοπών. Αφ’ ενός, οι θετικές αναμνήσεις από τα παιδικά χρόνια μπορούν να επιφέρουν μελαγχολία, με την τωρινή απουσία τους, αφ’ ετέρου οι αρνητικές αναμνήσεις, με οικογενειακούς τσακωμούς ή απουσία ενός γονιού, μπορεί να γίνουν δύσκολες και βασανιστικές.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Είναι σημαντικό να παραμείνουμε ρεαλιστές και μην προκαταβάλλουμε τον εαυτό μας αρνητικά εν όψει των Χριστουγέννων. Οι τρόποι αντιμετώπισης διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ενδεικτικά μπορούμε να:

-Κρατήσουμε τον πήχη των προσδοκιών μας χαμηλά. Αντί να προσπαθούμε εναγωνίως να στήσουμε το ιδανικό εορταστικό σκηνικό, ας επικεντρωθούμε στο πώς εμείς και οι οικείοι μας θέλουμε να γιορτάσουμε. Δεν ορίζει το τέλειο δέντρο, το ακριβό φαγητό ή η λαμπερή διακόσμηση το εορταστικό πνεύμα, αλλά η συναισθηματική πληρότητα με τους αγαπημένους. Ας θυμόμαστε ότι «όσο μεγαλύτερη η προσδοκία, τόσο μεγαλύτερη και η ματαίωση»

-Αφήσουμε τα πολλά «πρέπει» κατά μέρους και να αρκεστούμε σε όσα μας κάνουμε χαρούμενους. Είναι σημαντικό να βρεθούμε με τους ανθρώπους που θέλουμε και όχι με όσους απλώς μας προσκαλούν, αλλά και να επιλέξουμε μια έξοδο από δική μας ανάγκη για ψυχαγωγία και κοινωνικοποίηση, και όχι επειδή το «επιβάλλει το πνεύμα των ημερών» 

-Κάνουμε έναν οικονομικό προϋπολογισμό για όσα μπορούμε να ξοδέψουμε αυτές τις μέρες. Αντί για εξόδους με μεγάλο κόστος, έχουμε την εναλλακτική των συγκεντρώσεων σε σπίτια ή αντί για ακριβά δώρα, μπορούμε με απλά υλικά, παίρνοντας ιδέες από τον Τύπο ή το ίντερνετ, να φτιάξουμε τα δικά μας δώρα

-Δώσουμε μεγαλύτερη σημασία και στις δικές μας ανάγκες και όχι μόνο στων άλλων. Η οριοθέτηση του εαυτού έναντι των τρίτων, ακόμη και των πιο κοντινών μας, μας παρέχει την αναγκαία ηρεμία και το χρόνο να νοιαστούμε για όσα πραγματικά επιθυμούμε, π.χ. Δεν αποτελεί λάθος, αλλά δικαίωμα, να μην παραστούμε σε μια από τις πολλές οικογενειακές συναθροίσεις ή να μας βρει το νέο έτος νυσταγμένους, λόγω μεγάλης κούρασης

-Ασχοληθούμε με κάτι διαφορετικό από άλλες χρονιές. Αν δε βρίσκουμε ενδιαφέρον πια σε οικογενειακά έθιμα ή συνήθειες, είναι δυνατό με προτροπές για απλές αλλαγές- αναφορικά με το μέρος, το χρόνο ή τον τρόπο του εορτασμού- να ανανεώσουμε ολόκληρη τη διαδικασία

-Διαθέσουμε χρόνο στον εαυτό μας για ξεκούραση και ανασύνταξη δυνάμεων. Ας εκμεταλλευτούμε τις διακοπές- χρησιμοποιώντας την ετυμολογία της λέξης- και ας διακόψουμε κουραστικές και στρεσογόνες συνήθειες

-Μιλήσουμε σε έναν ειδικό, αν η συζήτηση με φίλους δε μας απαλύνει, όσο θα θέλαμε, τη θλίψη που νιώθουμε. Σε περίπτωση που το υποστηρικτικό μας περιβάλλον δεν αρκεί, μια επαγγελματική προσέγγιση, ίσως, μας βοηθήσει να βάλουμε σε μια τάξη τα δυσάρεστα συναισθήματα, καθώς και να αξιολογήσουμε τις αρνητικές σκέψεις που μας κατακλύζουν

Ας μην ξεχνάμε, τέλος, ότι δεν είμαστε οι μόνοι που βιώνουμε τις γιορτές των Χριστουγέννων με δυσάρεστο συναίσθημα. Ας είμαστε επιεικείς με όσα νιώθουμε εμείς και οι γύρω μας και ας αφουγκραστούμε τις ουσιαστικές ανάγκες μας.

*Η Εύη Καραγεώργου είναι Ψυχολογος MSc – Γνωσιακή Ψυχοθεραπεύτρια

Απόφοιτος Τμήματος Ψυχολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μεταπτυχιακή εκπαίδευση στην Κλινική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Sussex (MSc in Clinical Psychology and Mental Health) και εξειδίκευση στη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική προσέγγιση τόσο στα πλαίσια των μεταπτυχιακών σπουδών, όσο και στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Αιγινητείου Νοσοκομείου. Εμπειρία στην ατομική και ομαδική συμβουλευτική ενηλίκων.

Συνεργάτιδα του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου και του Κέντρου Ψυχολογικής Υποστήριξης & Συμβουλευτικής, Ίασμος.

Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί της στο: [email protected]