Σύνδρομο αποτυχημένης επέμβασης: πώς αντιμετωπίζεται;

Δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιος αποφασίζει να υποβληθεί σε χειρουργείο, με στόχο την απαλλαγή από τον αβάσταχτο πόνο και τη δυσλειτουργία των κινήσεων, την έλλειψη ύπνου, και άλλους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες.
Τις περισσότερες φορές το χειρουργείο έχει επιτυχία και ο ασθενής μέσα σε μερικές εβδομάδες αναρρώνει και επιστρέφει στην καθημερινότητά του.
Τι γίνεται, όμως, με τις περιπτώσεις που το χειρουργείο δεν επιτυγχάνει τα επιθυμητά αποτελέσματα και τα συμπτώματα δεν εξαλείφονται, ούτε μειώνονται σε ένταση και σε συχνότητα; Αυτό παρατηρείται, σύμφωνα με τις στατιστικές, ακόμα και σε χειρουργεία «ρουτίνας».
«Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρει αυτά τα συμπτώματα ως Σύνδρομο Αποτυχημένης Επέμβασης», εξηγεί ο Γιώργος Γουδέβενος, φυσιοθεραπευτής, Dr manual medicine, επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Κοινότητα Μελέτης του Πόνου (IASP), ως Σύνδρομο της Αποτυχημένης Επέμβασης (FBSS) ορίζεται ο «εμμένων πόνος ή ο πόνος αγνώστου αιτιολογίας στις διάφορες μοίρες της σπονδυλικής στήλης, παρά την εκτελεσθείσα χειρουργική επέμβαση. Ή ο πόνος που εμφανίζεται μετά από χειρουργική επέμβαση της σπονδυλικής στήλης στο ίδιο σημείο, με εκείνον πριν από το χειρουργείο».
Σύμφωνα με τον καθηγητή ορθοπαιδικής του Πανεπιστημίου του Texas Αλέξανδρο Χατζηπαύλου, περίπου το 15% των ανθρώπων, που έχει υποβληθεί σε επέμβαση στη μέση για κάποια εκφυλιστική πάθηση, ίσως χρειαστεί επαναληπτικό χειρουργείο, λόγω επανεμφάνισης των συμπτωμάτων. Το σύνδρομο της αποτυχημένης επέμβασης στη μέση δεν σημαίνει πάντα ότι η επέμβαση ήταν αποτυχημένη από τεχνικής άποψης.
«Ο όρος Σύνδρομο Αποτυχημένης επέμβασης στη Σπονδυλική Στήλη έχει ως αιτία και επιπλέον σημαντικούς παράγοντες, που η διεθνής κοινότητα έχει κατηγοριοποιήσει», επισημαίνει ο Dr Γουδέβενος. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Rothman Philadelphia USA αυτοί οι παράγοντες είναι:
•    Προεγχειρητικοί
•    Διεγχειρητικοί
•    Μετεγχειρητικοί
•    Περιεγχειρητικοί

Προεγχειρητικοί
•    Αυξημένες προσδοκίες της επιτυχούς επέμβασης τόσο από τον ασθενή αλλά και από τον χειρουργό
•    Στρες, άγχος, κατάθλιψη και άλλες ψυχικές-νευρωσικές διαταραχές, που δεν έχουν αντιμετωπιστεί ή διαγνωστεί κατάλληλα
•    Ψυχοκοινωνικοί, εργασιακοί και οικονομικοί παράγοντες (διεκδικήσεις αποζημιώσεων εργατικών ή τροχαίων ατυχημάτων)
•    Οικογενειακό περιβάλλον-κοινωνική αναφορά

Διεγχειρητικοί
•    Πολύ επιθετική ή μη επαρκής χειρουργική επέμβαση
•    Αιμορραγία
•    Λάθος επίπεδο επέμβασης
•    Αποτυχία τοποθέτησης υλικών (βίδες-λάμες-μοσχεύματα)
•    Φυσική και ψυχική κατάσταση χειρουργού
•    Μη επαρκής χειρουργική ομάδα (βοηθοί, νοσηλευτές, αναισθησιολόγοι, κ.α.)

Μετεγχειρητικά
•    Χαλάρωση υλικών
•    Ανεπαρκές μετεγχειρητικό πρωτόκολλο
•    Αντιληπτικό επίπεδο του ασθενή στην κατανόηση των μετεγχειρητικών οδηγιών
•    Μη επαρκής φυσικοθεραπευτική υποστήριξη
•    Άρνηση συνεργασίας ασθενούς-θεραπευτικής ομάδας
•    Οικογενειακή υποστήριξη
•    Δυσχέρεια μετακίνησης ασθενούς και εκτέλεσης των καθημερινών δραστηριοτήτων
•    Φοβίες, άλγη, διαταραχές πανικού
•    Θρομβοφλεβίτιδες, πνευμονία, λοιμώξεις

Περιεγχειρητικά
•    Παρατεταμένος προσδοκώμενος χρόνος αποκατάστασης
•    Αποτυχία της προσδοκώμενης μείωσης των συμπτωμάτων του πόνου
•    Αποτυχία της αναμενόμενης κινητικότητας-λειτουργικότητας
•    Ανικανότητα επιστροφής στην εργασία, με παράπλευρα οικονομικά κόστη
•    Ψυχολογικές διαταραχές λόγω της χρονιότητας του πόνου.
•    Απογοήτευση, δυσαρέσκεια, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση

Αν προέχει η οσφυαλγία, συνήθη αίτια είναι:
•    Μετεγχειρητική λοίμωξη
•    Αστάθεια της σπονδυλικής στήλης λόγω αφαίρεσης σταθεροποιητικών δομών (δίσκοι, οπίσθια στοιχεία).
•    Ψευδάρθρωση
•    Εκφύλιση των δίσκων στα εμπλεκόμενα επίπεδα
•    Ιερολαγονίτιδα, που μπορεί να αποτελέσει αιτία πόνου χαμηλά στη μέση και στα κάτω άκρα
Η εμμένουσα ισχιαλγία μετά την επέμβαση ίσως οφείλεται σε:
•    μη επαρκή αποσυμπίεση της πάσχουσας ρίζας
•    επέμβαση σε διαφορετικό επίπεδο από αυτό που υπάρχει το πρόβλημα
•    τραυματισμό ρίζας
•    συμφύσεις

«Υπάρχει η πιθανότητα εμφάνισης πόνου μετά από μία αρχικά επιτυχή εγχείρηση σε διάστημα από έναν έως και έξι μήνες, λόγω ανάπτυξης ουλής που ερεθίζει κάποια νευρική ρίζα, αραχνοειδίτιδας, λοίμωξης ή ακόμη και ισχιαλγίας (λόγω υποτροπής ή δημιουργία δισκοκήλης)», λέει ο ειδικός.
Αραχνοειδίτιδα: φλεγμονή στα νεύρα του νωτιαίου μυελού.
Συμφύσεις: πρόκληση πόνου από δημιουργία ουλώδη ιστού πάνω στο νεύρο.
Δεν οδηγούν σε παράλυση και τα συμπτώματα είναι κυρίως ο πόνος (οσφυοισχιαλγία).
Σε σοβαρές περιπτώσεις πίεσης των νεύρων, οι συμφύσεις μπορεί να αφαιρεθούν με χειρουργική επέμβαση, δημιουργώντας στη θέση τους νέες συμφύσεις, που είναι ξανά πιθανό να πιέσουν τα νεύρα.
Μετεγχειρητική αστάθεια: αστάθεια και πόνος στη μέση ή τα κάτω άκρα μετά από δισκεκτομή και πεταλεκτομή, λόγω αφαίρεσης σημαντικών σταθεροποιητικών στοιχείων της σπονδυλικής στήλης.

Επίπεδη ράχη (Flat back): εξάλειψη της λόρδωσης της Οσφυϊκής Μοίρας
Θεραπευτική αντιμετώπιση του συνδρόμου αποτυχημένης επέμβασης
Είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Μπορεί να είναι χειρουργική ή συντηρητική.
Αν στην εξέταση προκύψει κάποιο αναγκαία διορθώσιμο πρόβλημα, μπορεί να χρειαστεί νέα χειρουργική επέμβαση, η οποία συνήθως αφορά:
•    Υποτροπή δισκοκήλης
•    Αστάθεια σπονδυλικής στήλης
•    Σπονδυλική στένωση με ατελή αποσυμπίεση
•    Πίεση νεύρου από τοποθέτηση προσθετικού υλικού
Ο κ. Γουδέβενος τονίζει ότι οι επεμβάσεις για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είναι τεχνικά δύσκολες και τα ποσοστά επιτυχίας κυμαίνονται περίπου στο 50%.
«Οι επόμενες επεμβάσεις έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να χειροτερέψουν την κατάσταση. Όταν μια διορθωτική επέμβαση δεν έχει ένδειξη ή έχει αποτύχει, ο πόνος μπορεί να αντιμετωπιστεί με εμφύτευση νευροδιεγέρτη ή αντλίας έγχυσης μορφίνης.
Η συντηρητική περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, φυσικοθεραπεία, και ψυχολογική υποστήριξη, δεδομένου ότι ο χρόνιος πόνος συνοδεύεται από στρες- άγχος -κατάθλιψη και τάση εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες.
Ανάλογα με την ένταση και τον χαρακτήρα του πόνου μπορεί να εφαρμοσθούν διάφορες εγχύσεις τοπικού αναισθητικού με κορτιζόνη, που έχουν διαγνωστικό ή και θεραπευτικό αποτέλεσμα».
•    Επισκληρίδιες εγχύσεις
•    Εκλεκτική διήθηση (μπλοκ) μιας ρίζας
•    Εγχύσεις στις ιερολαγόνιες ή τις οπίσθιες αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης
Στη φυσικοθεραπεία ο ασθενής μπορεί να εφαρμόσει αρχικά κάποια είδη ηλεκτροθεραπείας για χαλάρωση και αποκατάσταση των τραυματισμών- ουλών. Επιπλέον μπορεί να εκτελέσει με την βοήθεια εξειδικευμένου ασθενή σταθεροποιητικές ασκήσεις σε κρεβάτι ή σε εξειδικευμένα εργομετρικά μηχανήματα τύπου (MedX-Cybex), εφαρμογή όπου δεν αντενδείκνυται η μάλαξη, καθώς και ειδικές τεχνικές κινητοποίησης, με οστεοπαθητικούς ή χειροπρακτικούς χειρισμούς, που γίνονται μόνο από εξειδικευμένους ειδικούς.