AIDS: Φάρμακα, θεραπείες και μια σκληρή μάχη που συνεχίζεται

που μαστίζονται από την οικονομική κρίση. Το NEWS 247 θυμάται την ιστορία της μάστιγας των τελευταίων δεκαετιών, αλλά και τις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις όσον αφορά τα φάρμακα και τις θεραπείες.

Σύντομη ιστορία του ιού

Ο πρώτος βεβαιωμένος θάνατος από AIDS σημειώθηκε στα 1959 στην Αφρική, ενώ υπάρχει και ένας δεύτερος που υποστηρίζεται ότι προκλήθηκε από τη νόσο την ίδια χρονιά στην Αγγλία. Ακολούθησαν σποραδικοί θάνατοι στην Αφρική και τη Νορβηγία, όμως η μικρή συχνότητα δεν προκάλεσε ενδιαφέρον για περαιτέρω μελέτη. Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του '60, ο ιός πέρασε στην Αϊτή κι από εκεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η πρώτη επίσημη ανακοίνωση για τη νόσο εκδόθηκε το 1981 από τις υπηρεσίες υγείας των ΗΠΑ και αφορούσε πέντε περιστατικά ομοφυλόφιλων ανδρών στο Λος Άντζελες.

Λόγω του αρχικού περιορισμού της λοίμωξης στην πληθυσμιακή αυτή ομάδα, το AIDS χαρακτηρίστηκε ως περίεργη "νόσος των ομοφυλόφιλων", "καρκίνος των ομοφυλόφιλων" ή "πανούκλα των ομοφυλόφιλων", επειδή οι πρώτοι διαγνωσμένοι ασθενείς ανήκαν σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα.

Αργότερα όμως επηρέασε και άλλες από τις λεγόμενες ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως οι ναρκομανείς ή οι αιμορροφιλικοί, μολύνοντας τελικά και άτομα που δεν ανήκαν σε αυτές τις ομάδες. Σήμερα η ετεροσεξουαλική επαφή είναι ο κύριος τρόπος μετάδοσης. Μέχρι σήμερα έχουν πεθάνει λόγω του AIDS περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι.

Στα πρώτα χρόνια εξάπλωσης του ιού αίσθηση προκάλεσαν οι θάνατοι του Φρέντι Μέρκιουρι, του Άντονι Πέρκινς, του Ροκ Χάντσον και άλλων διάσημων.

Μέχρι στιγμής έχουν αναγνωριστεί δυο είδη του ιού HIV, ο HIV-1 και ο HIV-2. Ο HIV-1 είναι αυτός που ευθύνεται για τη μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων παγκόσμια (περίπου 90%), και επίσης είναι αυτός με τις περισσότερες μεταλλάξεις και υποτύπους. Ο HIV-2, που αναγνωρίστηκε το 1986 και θεωρείται προγενέστερος τύπος από τον HIV-1, εντοπίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη Δυτική Αφρική, με λίγα περιστατικά σε χώρες που έχουν συχνή επικοινωνία με την περιοχή αυτή (όπως π.χ. η Γαλλία). Ο HIV-2 τείνει να μεταδίδεται σχετικά δυσκολότερα σε σχέση με το άλλο είδος, ενώ η εξέλιξη της νόσου στους φορείς HIV-2 είναι πιο αργή.

Φάρμακα και θεραπείες

Το κολπικό τζελ που μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης από το AIDS

Ελπίδες για την αποτροπή εκατομμυρίων θανάτων από το Aids μέσα στα επόμενα χρόνια δίνουν τα αποτελέσματα έρευνας που πραγματοποιήθηκε από το ερευνητικό Κέντρο Caprisa (Centre for the Aids Programme of Research in South Africa).

Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Science", έδειξε ότι ένα κολπικό τζελ που περιέχει την αντιρετροϊκή φαρμακευτική ουσία τενοφοβίρη σε ποσοστό 1% μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό του Aids σε ποσοστό 39% κατά μέσον όρο, προσφέροντας επίσης προστασία έναντι ορισμένων στελεχών του έρπητα των γεννητικών οργάνων.

Η δοκιμή πραγματοποιήθηκε σε γυναίκες της Νότιας Αφρικής, 18-40 ετών, που δεν ήταν φορείς του ιού και σεξουαλικά ενεργές. Αυτό που προέκυψε ήταν ότι μεταξύ των 445 γυναικών που εφάρμοσαν το μικροβιοκτόνο, πριν και μετά τη σεξουαλική επαφή, 38 γυναίκες μολύνθηκαν από τον ιό HIV, αριθμός σαφώς μικρότερος συγκριτικά με τις 60 από τις 444 γυναίκες που έκαναν χρήση εικονικού τζελ.

Η μείωση του κινδύνου μόλυνσης από τον ιό HIV κυμάνθηκε από το υψηλό ποσοστό του 54% για τις γυναίκες που έκαναν συχνή χρήση του τζελ μέχρι το χαμηλό ποσοστό του 28% για εκείνες που το είχαν χρησιμοποιήσει ελάχιστα. Παρά τη διαφοροποίηση αυτή οι ερευνητές παρατήρησαν ότι το τζελ παρουσίασε στατιστικά σημαντική προστασία έναντι του ιού HIV στους 12,18, 24 και 30 μήνες.

Βασιζόμενοι σε αυτά τα δεδομένα εκτιμούμε ότι το τζελ θα μπορούσε να εμποδίσει μισό εκατομμύριο μολύνσεις μέσα στην επόμενη δεκαετία μόνο στη Νότιο Αφρική.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 60% των ατόμων που έχουν μολυνθεί με τον ιό HIV στην Αφρική, ήπειρο στην οποία έχει καταγραφεί το 70% των μολύνσεων από τον HIV σε όλον τον κόσμο.

Ένα "ιδιαίτερο όπλο"

Ο συνδυασμός μεταμόσχευσης βλαστικών κυττάρων και θεραπείας φαίνεται ότι μπορεί να νικήσει τη νόσο.

Δύο σύγχρονες, πολλά υποσχόμενες ιατρικές μέθοδοι, η μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων και η γονιδιακή θεραπεία, συνδυάστηκαν με στόχο την ‘κατατρόπωση’ του ιού ΗΙV που προκαλεί το ΑΙDS. Αυτά τα νέα διαβάσαμε φέτος από το μη κερδοσκοπικό ερευνητικό ινστιτούτο City of Ηope κοντά στο Λος Άντζελες στο επιστημονικό περιοδικό ‘Science Τranslational Μedicine’.

Εξετάστηκαν τα βλαστικά κύτταρα από το αίμα τεσσάρων ατόμων που έπασχαν από ΑΙDS και λέμφωμα- πρόκειται για μια μορφή αιματολογικού καρκίνου. Τροποποιήθηκαν γενετικώς ορισμένα από αυτά τα κύτταρα ώστε να φέρουν αντι-ΗΙV γονίδια. Η τροποποίηση έγινε με χρήση ενός αβλαβούς ιού ο οποίος μετέφερε εντός των κυττάρων τρεις γονιδιακές αλληλουχίες. Μία από τις αλληλουχίες που εισήχθησαν στα κύτταρα ‘κόβει’ εκείνη του CCR5, ενός υποδοχέα που είναι απαραίτητος στον ΗΙV ώστε να μολύνει τα κύτταρα.

Η δεύτερη σταματά τη δράση μιας πρωτεΐνης που χρησιμοποιεί ο ιός για να πολλαπλασιαστεί, ενώ η τρίτη επιτίθεται σε έναν υψίστης σημασίας γενετικό μηχανισμό, τον οποίο έχει άμεση ανάγκη ο ιός προκειμένου να διατηρηθεί στη ζωή. Η συγκεκριμένη προσέγγιση σχεδιάστηκε ώστε να μιμείται τη δράση των ‘κοκτέιλ’ φαρμάκων που λαμβάνουν σήμερα τα άτομα με ΗΙV και να ξεπερνά την πιθανή ανθεκτικότητα στον ιό.

Ένα μεγάλο βήμα μπροστά στην έρευνα για την καταπολέμηση του AIDS έκαναν Αμερικανοί και Βρετανοί ερευνητές, αφού κατάφεραν να δημιουργήσουν την τρισδιάστατη δομή του ενζύμου που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον πολλαπλασιασμό του ιού του AIDS στον οργανισμό.

Φάρμακο για την πρόληψη του AIDS

Η αμερικανική ομοσπονδιακή υπηρεσία τροφίμων και φαρμάκων (FDA) έδωσε την έγκρισή της για την εμπορία του αντιρετροϊκού φαρμάκου Truvada, του πρώτου σκευάσματος για την πρόληψη του AIDS.

Μετά τη σύσταση της επιτροπής των εμπειρογνωμόνων η FDA έδωσε το πράσινο φως για την κυκλοφορία του σκευάσματος Truvada της αμερικανικής εταιρείας Gilead Sciences "προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού HIV σε υγιή άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να μολυνθούν", σημειώνεται στην ανακοίνωση της υπηρεσίας.

Το Truvada "μπορεί να χρησιμοποιηθεί προληπτικά" προτού ο χρήστης του να έρθει σε επαφή με τον ιό, "σε συνδυασμό με ασφαλείς σεξουαλικές πρακτικές, όπως η χρήση προφυλακτικών και άλλων μέσων", υπογραμμίζει η FDA.

Νέος κυτταρικός μηχανισμός που δρα αμυντικά κατά του ιού HIV του AIDS

Ένα νέο βιολογικό μηχανισμό ανακάλυψε μια διεθνής επιστημονική ομάδα, μέσου του οποίου τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος προσπαθούν να "φρενάρουν" την εξάπλωση στο σώμα του ιού HIV, που προκαλεί το AIDS.

Η αξιοποίηση αυτού του κυτταρικού μηχανισμού ανοίγει πιθανούς νέους δρόμους για την αντιμετώπιση της νόσου, καθώς φαίνεται να μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξή της, αν και θα χρειαστούν νέες έρευνες για να διαπιστωθεί πόσο χρήσιμη μπορεί να αποβεί η νέα τεχνική από θεραπευτικής πλευράς.

Οι ερευνητές από τη Γαλλία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ και τη Ν.Κορέα, με επικεφαλής τον καθηγητή μικροβιολογίας Ναθάνιελ Λαντάου της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου της Ν.Υόρκης, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό ανοσολογίας Nature Immunology, σύμφωνα με το BBC, εστίασαν στην πρωτεΐνη SAMHD1, καθώς περσινές έρευνες είχαν δείξει πως ορισμένα ανοσοποιητικά κύτταρα, τα δενδριτικά, τα οποία περιέχουν αυτή την πρωτεΐνη, έχουν σημαντικά μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην μόλυνση από τον ιό HIV.

Το πρώτο οικιακό τεστ για τον HIV

Oικιακό τεστ για τον ιό HIV του AIDS έλαβε το πράσινο φως για πώληση στα αμερικανικά φαρμακεία από την αρμόδια Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA).

Το τεστ που ονομάζεται OraQuick και παρασκευάζεται από την εταιρεία OraSure μπορεί να διεξαχθεί πολύ απλά στην ιδιωτικότητα του σπιτιού του κάθε ατόμου: ο χρήστης λαμβάνει ένα μικρό δείγμα σάλιου από το στόμα του και τα αποτελέσματα εξάγονται μέσα σε 20 ως 40 λεπτά.

Οι υπεύθυνοι της FDA χαρακτήρισαν την κυκλοφορία του τεστ που αναμένεται μέσα στους επόμενους μήνες (σε περίπου 30.000 φαρμακεία αλλά και στο Διαδίκτυο), ως ένα σημαντικό βήμα προς την εξέταση πολλών ατόμων που διαφορετικά δεν θα ελέγχονταν ποτέ για τον HIV.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ της εφημερίδας "Το Βήμα", με το νέο τεστ οι αρμόδιοι της Υπηρεσίας ελπίζουν ότι θα μπει "φρένο" στην εξάπλωση της επιδημίας του AIDS στη χώρα.

Εκτιμάται ότι σήμερα στις ΗΠΑ 1,2 εκατομμύρια άτομα είναι θετικά στον ιό HIV, ωστόσο το 20% εξ αυτών δεν το γνωρίζουν, με αποτέλεσμα να αποτελούν "πηγή μόλυνσης".

Η εταιρεία δεν έχει ακόμη ανακοινώσει ποια θα είναι η ακριβής τιμή του τεστ, ωστόσο επιβεβαιώνει ότι δεν θα ξεπερνά τα 60 δολάρια (περίπου 48 ευρώ).

Εμβόλιο, ο μόνιμος στόχος...

Ελπίδες γεννά το νέο εμβόλιο κατά του AIDS που παρασκεύασαν Αμερικανοί και Ταϊλανδοί συνάδελφοι, καθώς οι πρώτες μελέτες δείχνουν ότι μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό HIV.

Το νέο εμβόλιο, που δημιουργήθηκε από τον συνδυασμό δύο προηγούμενων σκευασμάτων, χορηγήθηκε δοκιμαστικά σε 16.000 εθελοντές στην Ταϊλάνδη, στο πλαίσιο της μεγαλύτερης πειραματικής δοκιμής που διεξήχθη ποτέ.

Όπως απέδειξαν οι κλινικές μελέτες, το νέο εμβόλιο μειώνει κατά το 1/3 τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό HIV.

Οι δοκιμές διεξήχθησαν υπό την αιγίδα του υπουργείο Υγείας της Ταϊλάνδης και τον αμερικανικό στρατό.

Η έρευνα διήρκεσε επτά χρόνια και εμβολιάστηκαν υγιείς εθελοντές ηλικίας 18 με 30 ετών, που διέμεναν σε περιοχές με υψηλό κίνδυνο μόλυνσης.

Για τις ανάγκες της έρευνας οι εθελοντές χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και ενημερώθηκαν από τους επιστήμονες σχετικά με τις μεθόδους πρόληψης του ιού.

Η πρώτη ομάδα εμβολιάστηκε, ενώ στη δεύτερη ομάδα χορηγήθηκε ψευδοφάρμακο.

Εξετάστηκαν οι εθελοντές για AIDS κάθε έξι μήνες, για τουλάχιστον τρία χρόνια.

Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι εθελοντές της πρώτης ομάδας είχαν 31,2% λιγότερες πιθανότητες μόλυνσης από τον ιό.

Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι από την ομάδα που εμβολιάστηκε μολύνθηκαν 51 άτομα, ενώ από την ομάδα που δεν εμβολιάστηκε μολύνθηκαν 74 άτομα.

‘Τα αποτελέσματα είναι πάρα πολύ ενθαρρυντικά. Οι αριθμοί είναι μικροί και η διαφορά ενδέχεται να

οφείλεται σε τυχαίους παράγοντες, όμως και πάλι αυτά είναι τα πιο θετικά αποτελέσματα που λαμβάνουμε από δοκιμές σκευασμάτων για την καταπολέμηση του AIDS τα τελευταία δέκα χρόνια’, τόνισε σε δηλώσεις του ο δρ. Ρίτσαρντ Χόρτον, εκδότης του ιατρικού περιοδικού ‘Lancet’.

Με αυτά τα νέα κλείνει η φετινή χρονιά , υπήρξαν πολλά σπουδαία νέα και παραμένουν νέοι στόχοι για το μέλλον

Κρούσματα

Το τέλος της επιδημίας του AIDS "δεν είναι πλέον απλώς ένα όραμα, μπορεί να γίνει πραγματικότητα", σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της υπηρεσίας του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του AIDS (UNAIDS) χάρη στην καλύτερη πρόσβαση στα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία, αλλά και την πρόληψη της προσβολής από τον ιό HIV που προκαλεί τη νόσο του AIDS.

Ο αριθμός των θανάτων στον κόσμο από το AIDS μειώθηκε ελαφρά το 2011, για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά, σε 1,7 εκατομμύριο (μείωση 5,6%), επισημαίνεται στην ετήσια έκθεση της UNAIDS που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα στη Γενεύη.

Επίσης και τα νέα κρούσματα μειώθηκαν πέρυσι, πέφτοντας στα 2,5 εκατομμύρια (έναντι 2,6 εκατομμυρίων το 2010), κυρίως τα κρούσματα μεταξύ των παιδιών (330.000 έναντι 370.000 το 2010). Από το 2001 τα νέα κρούσματα έχουν μειωθεί κατά 20%.

Βάσει των στοιχείων αυτών μια «νέα εποχή ελπίδας ξεκινάει για τις χώρες και τις κοινότητες του κόσμου που είχαν πληγεί σφόδρα στο παρελθόν από το AIDS», επισημαίνεται στην έκθεση.

Για τους ειδικούς του ΟΗΕ, το τέλος της επιδημίας του AIDS "δεν είναι πλέον απλώς ένα όραμα, μπορεί να πραγματοποιηθεί".

Ωστόσο ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με τον ιό του AIDS σημείωσε μια ελαφρά αύξηση πέρυσι, φτάνοντας τα 34 εκατομμύρια, έναντι των 33,5 εκατομμυρίων που ήταν το 2010.

"Παγκοσμίως υπολογίζουμε ότι το 0,8% των ενηλίκων στον κόσμο, ηλικίας 15 ως 49 ετών, ζει με τον ιό HIV, ενώ εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ των χωρών και των περιοχών όσον αφορά το βαθμό που έχουν πληγεί από την επιδημία", επισημαίνεται στην έκθεση της υπηρεσίας του ΟΗΕ.

Η Αφρική παραμένει η ήπειρος που έχει πληγεί περισσότερο από την επιδημία, με σχεδόν έναν ενήλικα στους 20 να ζει με τον ιό HIV. Οι Αφρικανοί που ζουν στην υποσαχάρια Αφρική αντιπροσωπεύουν το 69% των ανθρώπων που έχουν προσβληθεί από τον ιό στον κόσμο.

Επίσης 1,2 εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους φέτος από AIDS στην περιοχή αυτή του κόσμου και ποσοστό μεγαλύτερο του 90% των παιδιών που έχουν προσβληθεί από AIDS ζουν στην υποσαχάρια Αφρική.

Η Ασία έχει επίσης πληγεί σοβαρά, με σχεδόν 5 εκατομμύρια φορείς και 309.000 θανάτους.

Στην ανατολική Ευρώπη και την κεντρική Ασία, 92.000 άνθρωποι πέθαναν από AIDS το 2011 και στην ανατολική και κεντρική Ευρώπη, ο αριθμός των θανάτων αυξήθηκε σε 7.000.

Οι ειδικοί του ΟΗΕ εξέφρασαν ωστόσο ανησυχία όσον αφορά τα νέα κρούσματα που υπάρχουν σε μερικές περιοχές του κόσμου.

Στη Μέση Ανατολή και στην βόρεια Αφρική, το ποσοστό των νέων κρουσμάτων ανήλθε σε περισσότερο από 25% από το 2001. Επίσης τα νέα κρούσματα στην ανατολική Ευρώπη και την κεντρική Ασία άρχισαν επίσης να αυξάνονται στα τέλη της δεκαετίας του 2000, έπειτα από μια

σταθεροποίησή τους για πολλά χρόνια.

Με χρονικό ορίζοντα το 2015, η UNAIDS υπολογίζει ότι θα χρειάζονται ετησίως από 22 ως 24 δισεκατομμύρια δολάρια για την χρηματοδότηση του αγώνα κατά του AIDS.