Γράφει η Δήμητρα Βέλμαχου
Είναι η ημέρα του θρήνου για τη Σταύρωση του Χριστού, αλλά και η στιγμή που οι πιστοί εκδηλώνουν τη βαθιά τους κατάνυξη μέσα από ιδιαίτερες τελετουργίες και έθιμα. Στο επίκεντρο της ημέρας αυτής βρίσκεται ο Επιτάφιος, το σύμβολο της ταφής του Χριστού, που στολίζεται, λιτανεύεται και προσκυνείται από τους πιστούς σε όλη την Ελλάδα.
Ωστόσο, κάθε περιοχή της χώρας έχει διαμορφώσει τα δικά της μοναδικά έθιμα, τα οποία προσδίδουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στη Μεγάλη Παρασκευή. Οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα σε όλη την Ελλάδα, ενώ παραδοσιακά απαγορεύεται η εργασία και γίνεται αυστηρότερη η νηστεία, καθώς απαγορεύεται ακόμα και η βρώση λαδιού.
Ας δούμε λοιπόν κάποιες από τις ιδιαίτερες παραδόσεις που συνοδεύουν τον Επιτάφιο σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας αλλά και τον συμβολισμό τους.
Η σημασία του Επιταφίου
Ο Επιτάφιος συμβολίζει την ταφή του Ιησού Χριστού μετά τη Σταύρωσή του. Πρόκειται για μια περίτεχνα διακοσμημένη ξύλινη κατασκευή, που φέρει τον Επιταφιακό Θρήνο, δηλαδή μια υφασμάτινη εικόνα που απεικονίζει τον Χριστό νεκρό, περιτριγυρισμένο από την Παναγία, τον Ιωάννη τον Θεολόγο, τις Μυροφόρες και αγγέλους.
Η προετοιμασία του Επιταφίου ξεκινά από τις πρώτες πρωινές ώρες της Μεγάλης Παρασκευής, πριν ακόμη ξημερώσει, όταν οι γυναίκες του χωριού ή της ενορίας συγκεντρώνονται για να τον στολίσουν με λουλούδια. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής στην εκκλησία τελείται η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών, ενώ λίγο αργότερα γίνεται η τελετή της Αποκαθήλωσης, κατά την οποία ο ιερέας βγάζει τον Εσταυρωμένο από τον Σταυρό και τον τοποθετεί στον Επιτάφιο.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ/EUROKINISSI
Το βράδυ, πραγματοποιείται η ακολουθία του Επιταφίου Θρήνου, όπου ψάλλονται τρεις στάσεις των εγκωμίων:
1. Ἡ ζωή ἐν τάφῳ
2. Ἄξιον ἐστί
3. Αἱ γενεαί πᾶσαι
Η ακολουθία κορυφώνεται με την περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους της πόλης ή του χωριού, υπό το φως των κεριών και των φαναριών, ενώ οι καμπάνες ηχούν πένθιμα.
Ιδιαίτερα έθιμα του Επιταφίου σε όλη την Ελλάδα
ΓΙΩΡΓΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ/EUROKINISSI
Στη Σκιάθο και σε όσες περιοχές ακολουθούν το Αγιορείτικο τυπικό η περιφορά του Επιταφίου γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου.
Στη Ναύπακτο, η περιφορά του Επιταφίου συνδυάζεται με ρίψη πυροτεχνημάτων στο λιμάνι, σε ανάμνηση της ηρωικής προσπάθειας του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει την τουρκική ναυαρχίδα στο χώρο αυτό.
Στην Κέρκυρα, η περιφορά των Επιταφίων ξεκινά το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Παλαιό Φρούριο. Μέχρι της 9:30 το βράδυ, από κάθε εκκλησία βγαίνει ο Επιτάφιος με την απαραίτητη μπάντα της ενορίας, τις χορωδίες, τους πιστούς. Τελευταίος βγαίνει ο μεγαλοπρεπέστατος επιτάφιος της Μητρόπολης.
ΚΕΡΚΥΡΑ - ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΣΤΟΝ Ι. Ν. ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΦΡΟΥΡΙΟ (EUROKINISSI/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ)
Στη Θράκη, ένα από τα έθιμα είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Οι νεότεροι συνήθως, αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Τη Μεγάλη Παρασκευή, μετά την περιφορά του Επιταφίου, θα βάλουν φωτιά στα κλαδιά αυτά και θα «κάψουν» τον Ιούδα. Συνηθίζεται μέρος της στάχτης αυτής, να το ρίχνουν στα μνήματα.
Στη Νέα Πέραμο Καβάλας, κατά την περιφορά του επιταφίου, οι κάτοικοι σε κάθε γειτονιά της πόλης αναβιώνουν ένα πολύ παλιό έθιμο: καίνε από ένα ομοίωμα του Ιούδα, τη στιγμή που η πομπή του επιταφίου περνάει από τους δρόμους. Ολόκληρη η πόλη εκείνη τη νύχτα φωτίζεται από τις δεκάδες φωτιές, που ανάβουν οι κάτοικοι, στέλνοντας έτσι το μήνυμα της κάθαρσης, αλλά και της αιώνιας ανάστασης.
Στη συνοικία Καμίνι της Ύδρας, ο Επιτάφιος μπαίνει στη θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του.
ΥΔΡΑ- ΠΟΜΠΗ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ / EUROKINISSI
Στη Ζάκυνθο, το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, πλήθος πιστών συμμετέχει στην περιφορά του Εσταυρωμένου που διασχίζει όλη την πόλη. Στις 2 μ.μ. στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου εκτός από τον Εσταυρωμένο λιτανεύεται και η εικόνα της «Mater Dolorosa», δηλαδή της Παναγίας του Πάθους. Η λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού, όπου πάνω σε βάθρο, ο Μητροπολίτης ευλογεί τον κλήρο και το λαό με τον Εσταυρωμένο. Η λιτανεία καταλήγει στον ίδιο ναό, όπου γίνεται η εναπόθεση του Χριστού στον Επιτάφιο.
Στην Αμοργό, τη Μεγάλη Παρασκευή προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά και κατά την περιφορά του Επιταφίου οι γυναίκες ραίνουν την πομπή με αρώματα.
Στην Ίο, μετά την Αποκαθήλωση, οι νέοι του νησιού παίζουν τις «μπάλες», ένα παιχνίδι με μικρές σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες. Κατά την Περιφορά των Επιταφίων των δύο Ενοριών του νησιού, τα Εγκώμια ψάλλονται από χορωδίες γυναικών και κοριτσιών.
Στο χωριό Πλάκες της Μήλου το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης του Χριστού.
Στην Πάρο, η περιφορά του Επιταφίου κάνει δεκαπέντε στάσεις. Σε καθεμία από αυτές φωτίζεται κι ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού, αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, το Μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση.
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΠΑΡΟΝΑΞΙΑΣ //EUROKINISSI
Στο χωριό Πύργος της Σαντορίνης, μετά την Αποκαθήλωση βγαίνει το «Τάνταλο» στους δρόμους του χωριού για να αναγγείλει το γεγονός και οι καμπάνες ηχούν πένθιμα. Η περιφορά του Επιταφίου σημαίνεται από μικρές φωτιές σε λυχναράκια. Οι γυναίκες από τις αυλές των σπιτιών ραίνουν την πομπή του Επιταφίου με ροδόνερο.
Στη Σύρο, οι Καθολικοί επιτάφιοι από τις εκκλησίες των Ευαγγελιστών και του Αγίου Γεωργίου συναντώνται με τους Ορθόδοξους από τους ναούς της Μητροπόλεως (Μεταμόρφωσης) του Αγίου Νικολάου και της Κοιμήσεως, μετά το τέλος της περιφοράς στην κεντρική πλατεία Μιαούλη. Ακολουθεί κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια της Μεγάλης Παρασκευής από τη χορωδία του Αγίου Νικολάου και Ιεροψάλτες.
Στην Τήνο, οι περιφορές των Επιταφίων στη Χώρα συγκλίνουν στη μαρμάρινη εξέδρα της παραλίας, ενώ ο Επιτάφιος της Ενορίας του Αγίου Νεκταρίου καταλήγει μέσα στη θάλασσα, στην περιοχή Καλάμια στα Κιόνια.
ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΤΗΝΟΥ / ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΜΗΤΣΟΣ/ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΥ/EUROKINISSI
Στη Μονή του Προφήτου Ηλία, στο Άγιο Πνεύμα Σερρών, που βρίσκεται σ' ένα λόφο πάνω από το ομώνυμο χωριό, αναβιώνει το έθιμο της Αποκαθήλωσης του Κυρίου.
Στο Αγρίνιο, αμέσως μετά την περιφορά των επιταφίων, αναβιώνει το έθιμο των χαλκουνιών.Τα χαλκούνια είναι αυτοσχέδιες εκρηκτικές κατασκευές που αποτελούνται από έναν μεγάλο κύλινδρο γεμάτο με ένα μείγμα μπαρουτιού και ένα φιτίλι στο άκρο. Η ιστορία τους χάνεται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας όταν οι Βραχωρίτες (νυν Αγρινιώτες) τα άναβαν κατά την περιφορά του Επιταφίου για να απομακρύνουν τους αλλόθρησκους.
Ο Επιτάφιος και η περιφορά του αποτελούν μια από τις πιο συγκινητικές και κατανυκτικές στιγμές της Ορθόδοξης Θρησκείας. Κάθε γωνιά της Ελλάδας έχει αναπτύξει μοναδικά έθιμα, που μεταφέρουν το μήνυμα της Μεγάλης Παρασκευής με τρόπο ιδιαίτερο και αυθεντικό. Η συμμετοχή των πιστών, η πένθιμη ατμόσφαιρα και η θρησκευτική κατάνυξη δημιουργούν μια εμπειρία που παραμένει χαραγμένη στη μνήμη όσων την βιώνουν.
Η περιφορά του Επιταφίου δεν είναι απλώς μια θρησκευτική τελετή, αλλά ένα έθιμο που ενώνει την παράδοση, την πίστη και την κοινότητα σε ένα μοναδικό πνεύμα κατάνυξης και ελπίδας.
Με πληροφορίες από sansimera.gr
