Τι γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου

Πριν την Ελληνική Επανάσταση είχε προηγηθεί μια μακρόχρονη περίοδος τουρκοκρατίας, που κράτησε περίπου 400 χρόνια. Επίσημα, η τουρκοκρατία ξεκίνησε με την τελική πτώση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453, η οποία έφερε και το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Σημειώνουμε εδώ ότι, αν και οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν πως η Ελληνική Επανάσταση ξεκίνησε στις 21 Φεβρουαρίου του 1821, με την εξέγερση στο Γαλάτι, ως επέτειος της έναρξης του απελευθερωτικού αγώνα καθιερώθηκε η 25η Μαρτίου.

Η ημερομηνία αυτή θεσπίστηκε διότι ότι η 25η Μαρτίου συνέπιπτε με τη μεγάλη γιορτή της ορθοδοξίας, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Η Φιλική Εταιρεία θεώρησε ότι ήταν καλή ιδέα ο Ευαγγελισμός να συνδεθεί με την Ελληνική Επανάσταση, ώστε να τονωθεί το εθνικό φρόνημα του μέχρι πρότινος υποδουλωμένου ελληνικού λαού.

25η Μαρτίου 1821 – Σύντομη ιστορική αναδρομή

Η υποδούλωση του ελλαδικού χώρου βρήκε τους Έλληνες σε μεγάλο βαθμό οικονομικά εξαθλιωμένους, με ελάχιστη ή και καθόλου μόρφωση.

Λίγο πριν ξεκινήσει η επανάσταση, οι Έλληνες ζούσαν σε μικρές κοινότητες, με πολλές από αυτές να ήταν σε κάποιο βαθμό αυτόνομες. Παράλληλα, τα ανώτερα αστικά στρώματα ήταν εξελληνισμένα. Μάλιστα, η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός διέθεταν ακόμα και τότε μια αίγλη, καθώς είχαν συνδεθεί με την υψηλή κοινωνία.

Παρά τις προσπάθειές του, λοιπόν, ο τουρκικός ζυγός δεν κατάφερε να πετύχει την εξάλειψη της εθνικής συνείδησης των Ελλήνων.

Έτσι, όταν στην Ευρώπη ξεκίνησε το πνευματικό κίνημα του Διαφωτισμού (17ος – 18ος αιώνας), το έδαφος για το αίτημα της απελευθέρωσης ήταν πρόσφορο. Υπενθυμίζουμε εδώ ότι ο Διαφωτισμός αναβίωσε την αγάπη για την κλασική αρχαιότητα, την αρχαιοελληνική τέχνη και την φιλοσοφία.

Η Ελλάδα ήταν για τους Διαφωτιστές η γενέτειρα ολόκληρου του Δυτικού πολιτισμού, οι οποίοι θεωρούσαν ότι υπήρχε μεγάλη ανάγκη ίδρυσης ενός ελεύθερου ελληνικού έθνους, σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα. Η ιδέα αυτή εξαπλώθηκε γρήγορα στην Ευρώπη.

25η Μαρτίου 1821 – Η Φιλική Εταιρεία

Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό και είχε ως στόχο την προετοιμασία μιας αυτοδύναμης Ελληνικής Επανάστασης. Ιδρυτές της ήταν οι Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ και Εμμανουήλ Ξάνθος.

Μέχρι τότε, είχαν γίνει πολλές εξεγέρσεις με σκοπό την ελληνική ανεξαρτησία. Η πρώτη τέτοια προσπάθεια που σημειώθηκε έγινε το 1457, μόλις τέσσερα χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Οι περισσότερες, όμως, από αυτές τις απόπειρες ήταν εξαρτώμενες από ξένες δυνάμεις.

Τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας άρχισαν σιγά – σιγά να συγκεντρώνουν πόρους για να προετοιμάσουν την επανάσταση. Στην αρχή, η επιτυχία τους ήταν περιορισμένη, όμως τελικά κατάφεραν πείσουν προεστούς και Μπέηδες να συνεισφέρουν στον αγώνα.

Αυτό το πέτυχαν, εκμεταλλευόμενοι μια σειρά από παλιές, ορθόδοξες προφητείες που προέβλεπαν την ανασύσταση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Παράλληλα, η αντίληψη πως οι υποδουλωμένοι Έλληνες ήταν άμεσοι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων (η οποία παραμένει δημοφιλής και μεταξύ των σύγχρονων Ελλήνων) βοήθησε στην αναπτέρωση του εθνικού φρονήματος και την ανάπτυξη ενός απελευθερωτικού ήθους.

Το 1820, ανέλαβε την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ανώτατος αξιωματικός του ρωσικού στρατού. Η εντύπωση πως η Φιλική Εταιρεία είχε τη στήριξη της Ρωσίας βοήθησε ακόμα περισσότερο το απελευθερωτικό κίνημα.

Φιλική Εταιρεία - Η δράση της και οι μυστικοί κώδικες επικοινωνίας:

Τι έγινε το 1821

Ο Υψηλάντης αποφάσισε να αρχίσει την επανάσταση από τις παραδουνάβιες περιοχές της Μολδοβλαχίας, καθώς ήταν πιο ανεξάρτητες και οι Τούρκοι δεν είχαν στρατό εκεί.

Έτσι, τον Φεβρουάριο του 1821 έγινε η πρώτη εξέγερση στο Γαλάτι, με λίγους άνδρες, η οποία στέφθηκε με επιτυχία. Την επόμενη μέρα, οι Έλληνες πέρασαν στο Ιάσιο, όπου ο Υψηλάντης κάλεσε σε επανάσταση τους Έλληνες της περιοχής, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν με θέρμη. Γρήγορα, οι Τούρκοι παρέδωσαν τα όπλα και θανατώθηκαν.

Αναλυτικά γιατί ο Υψηλάντης επέλεξε τη Μολδοβλαχία για την έναρξη της επανάστασης:

Μέσα στον επόμενο μήνα, η Φιλική Εταιρεία είχε δημιουργήσει πλήθος από επαναστατικές εστίες σε όλη την Ελλάδα, με τις πιο επιτυχημένες να βρίσκονται σε Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα, καθώς και σε πολλά νησιά του Αιγαίου, με τη βοήθεια του ισχυρού τους στόλου.

Αν και το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως αφόρισε τους επαναστάτες, οι οθωμανικές αρχές δεν δίστασαν να σφαγιάσουν μεγάλο αριθμό αμάχων, μεταξύ των οποίων βρισκόταν και ο Πατριάρχης Γρηγόριος.

Οι σημαντικότερες μάχες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821

Κατά τα πρώτα 2 χρόνια της Επανάστασης, οι Οθωμανοί είχαν πολλά ανοιχτά μέτωπα πέρα από αυτό στην Ελλάδα και έτσι οι Έλληνες κατάφεραν να επωφεληθούν από την αδυναμία τους και να διεκδικήσουν πολλά εδάφη.

Καθοριστική ήταν η μάχη στο Χάνι της Γραβιάς, το Μάιο του 1821, όπου ο Οδυσσέας Ανδρούτσος κατάφερε να νικήσει τον στρατό του Ομέρ Βρυώνη (ο οποίος είχε μόλις ανασκολοπήσει τον Αθανάσιο Διάκο), με μόλις 120 άνδρες. Στο τέλος της σύγκρουσης, οι Τούρκοι μετρούσαν περισσότερους από 300 νεκρούς και 600 τραυματίες, ενώ οι Έλληνες μόνο 6 νεκρούς.

Μια από τις πιο πολυτραγουδισμένες νίκες των Ελλήνων επαναστατών ήταν φυσικά και η άλωση της Τριπολιτσάς, που έλαβε χώρα στις 23 Σεπτεμβρίου 1821. Ο Ελληνικός στρατός πολιορκούσε για μήνες την πόλη από τέσσερα μέτωπα, σχηματίζοντας έναν κλοιό από 15.000 άνδρες. Η σφαγή που έγινε περιεγράφηκε από τον ίδιο τον Κολοκοτρώνη με τα εξής λόγια: «Το άλογό μου από τα τείχη έως τα σαράγια δεν επάτησε γη… Το ασκέρι όπου ήτον μέσα, το ελληνικό, έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άντρες, τριάνταδύο χιλιάδες».

Η άλωση της Τριπολιτσάς - Ιστορική αναδρομή:

Γνωστή και ως Σφαγή του Δράμαλη, η Μάχη στα Δερβενάκια τον Ιούλιο του 1822 ήταν και εκείνη που ανέδειξε τον Κολοκοτρώνη ως «Αρχιστράτηγο της Πελοποννήσου» και τον Νικηταρά ως «Τουρκοφάγο». Οι Έλληνες (μόνο 2.500 άνδρες) αναμετρήθηκαν γενναία με το τεράστιο στρατό (30.000 άνδρες) του Μαχμούτ Πασά Δράμαλη και νίκησαν.

Φυσικά, εκτός από τις ένδοξες νίκες, οι Έλληνες ήρθαν αντιμέτωποι και με μεγάλες ήττες. Ίσως η πιο αιματηρή ήταν η καταστροφή των Ψαρών Χίου, τον Ιούνιο του 1824, όπου πάνω από τους μισούς Ψαριανούς σφαγιάστηκαν.

Ο Σουλτάνος ήθελε να σβήσει το νησί από το χάρτη, επειδή ήταν μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις της Ελλάδας. Έτσι, έστειλε έναν τεράστιο στόλο (περίπου 200 πλοία), ο οποίος μόλις επιβιβάστηκε άρχισε ανελέητα να σφάζει τους κατοίκους. Τελικά, όταν ο οθωμανικός στρατός έκανε έφοδο στο κάστρο του νησιού, οι Έλληνες με γενναιότητα έβαλαν φωτιά στην πυριτιδαποθήκη και ανατινάχθηκαν, παίρνοντας μαζί τους όμως και αρκετούς κατακτητές.

Επανάσταση 1821 - Η Έξοδος του Μεσολογγίου

Η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου, τον Απρίλιο του 1826, ενέπνευσε καλλιτέχνες και ποιητές από όλο τον κόσμο, αλλά και την υποστήριξη των δυτικών δυνάμεων.

Το Μεσολόγγι ήταν μια καλά οχυρωμένη πόλη και, έτσι, η πολιορκία του κράτησε σχεδόν έναν χρόνο. Μέσα στην πόλη βρίσκονταν περίπου 10.000 άτομα, από τους οποίους οι 4.000 ήταν πολεμιστές.

Ο στρατός των Τούρκων που τους περίμεναν ήταν τεράστιος, αλλά τα τρόφιμα είχαν πλέον τελειώσει στο Μεσολόγγι και οι Έλληνες αποφάσισαν ότι προτιμούσαν να πεθάνουν πολεμώντας, παρά από την πείνα.

Οι Έλληνες αποφάσισαν να χωριστούν σε 3 φάλαγγες: οι δύο θα σχηματίζοντας αποκλειστικά από αγωνιστές και η τρίτη θα περιλάμβανε τον άμαχο πληθυσμό, όπου οι Τούρκοι δεν είχαν κάνει οχυρωματικά έργα. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, όμως, κάποιος πρόδωσε το σχέδιο των επαναστατών και έτσι οι βομβαρδισμοί ξεκίνησαν.

Οι μάχες που ακολούθησαν ήταν τρομακτικές, με την έξοδο του Μεσολογγίου να συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα γεγονότα της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. Εκείνοι που κατάφεραν να σωθούν ήταν ελάχιστοι, δεν ξεπερνούσαν τους 2.000. Μετά από 3 μερόνυχτα, οι επαναστάτες αναγνώρισαν την ήττα τους, έβαλαν φωτιά σε ένα βαρέλι με μπαρούτι και ανατινάχθηκαν. Το Μεσολόγγι είχε πέσει…

Επανάσταση 1821 - Η ανεξαρτησία της Ελλάδας

Οι αγωνιστές συνέχισαν να μάχονται ηρωικά, μέχρι και την τελευταία μεγάλη μάχη της Ελληνικής Επανάστασης στην Πέτρα της Βοιωτίας (Σεπτέμβριος 1829).

Επίσημα, η ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους αναγνωρίστηκε το 1830, με το πρωτόκολλο του Λονδίνου. Τα σύνορα οριστικοποιήθηκαν το 1832, στη γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού Κόλπου.

Βέβαια, η οικοδόμηση του ελληνικού κράτους είχε ήδη ξεκινήσει με την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια στις αρχές του 1828, ο οποίος και ανακηρύχθηκε σε Κυβερνήτη της Ελλάδας από την εθνοσυνέλευση. Ο ίδιος, μέχρι τη δολοφονία του, το 1831, ασχολήθηκε με την αναδιοργάνωση του νεοσύστατου κράτους και την προώθηση των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό.

Οι σημαντικότερες μορφές της Ελληνικής Επανάστασης:

Πηγή: iEidiseis.gr