Αυτοάνοσα νοσήματα: Μάστιγα της σύγχρονης εποχής;

Image by Freepik

Αυτοάνοσα νοσήματα… μια έκφραση που ακούμε όλο και συχνότερα πια στην καθημερινότητά μας, αφού περίπου 1 στους 10 Ευρωπαίους πάσχει από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Είναι η κύρια αιτία χρόνιων ασθενειών που επηρεάζουν αναπόφευκτα την ποιότητα ζωής και την ψυχολογία των ασθενών.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι το τίμημα που πληρώνουμε για έναν τρόπο ζωής που συνεχώς απομακρύνεται από τον φυσιολογικό, αφού σύμφωνα με μελέτες, όσο υψηλότερο είναι το βιοτικό επίπεδο τόσο μεγαλύτερη και η επίπτωση των αυτοάνοσων νοσημάτων.

Η διαχείριση ενός αυτοάνοσου νοσήματος δεν είναι εύκολη υπόθεση. Από τη στιγμή που ο ασθενής θα διαγνωστεί με αυτό, θα κλιθεί να αντιμετωπίσει πολλές δύσκολες καταστάσεις, που όμως θα του μάθουν κάτι πολύ σημαντικό: Να μην ξεχνά να αγαπά και να φροντίζει τον εαυτό του!!

Ζητήσαμε από την κα Χρυσαυγή Βλαχαναστάση, Ιατρό - Ρευματολόγο, να μας εξηγήσει τι είναι τα αυτοάνοσα νοσήματα και να μας καθοδηγήσει με τις πολύτιμες συμβουλές της…

Όταν ένας εισβολέας εισέρχεται στο σώμα μας, όπως ο ιός του κοινού κρυολογήματος, το ανοσοποιητικό μας σύστημα μας προστατεύει. Προσπαθεί να αναγνωρίσει, να σκοτώσει και να εξαλείψει τους εισβολείς που μπορεί να είναι επιβλαβείς προς εμάς. Αλλά κάποιες φορές, προβλήματα με το ανοσοποιητικό σύστημα το κάνουν να θεωρεί τα υγιή κύτταρά μας σαν εισβολείς και να τους επιτίθεται συνεχώς. Αυτό ονομάζεται αυτοάνοσο νόσημα. Όταν δηλαδή ο οργανισμός ανοσοποιείται ενάντια στον εαυτό του.

Είναι δυνατόν να προσβάλουν ένα όργανο (οργανοειδικά) ή πολλά όργανα συγχρόνως ή διαδοχικά συστηματικά. Η επιστημονική κοινότητα έχει αναγνωρίσει μέχρι τώρα 100 και πλέον νοσήματα που πληρούν τις συνθήκες για να ονομάζονται αυτοάνοσα νοσήματα. Κάποια από τα νοσήματα αυτά παρατηρούνται συχνά ενώ άλλα σπάνια.

Τα συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα προσβάλουν το 3-6% του γενικού πληθυσμού και αποτελούν την τρίτη αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στην εσωτερική παθολογία.

Αίτια πρόκλησης αυτοάνοσων νοσημάτων:

• Γενετικοί παράγοντες
• Ιοί
• Βακτήρια
• Τοξίνες
• Ψυχοσωματικά αίτια
• Διατροφικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες
• Ορμονικές διαταραχές
• Έκθεση σε ακτινοβολίες
• Αυξημένη αντίδραση του ανοσοποιητικού απέναντι σε φυσιολογικά ερεθίσματα

Κάποιοι από εμάς κληρονομούν έναν γενετικό κώδικα με μεταλλάξεις ή αλλαγές σε συγκεκριμένα γονίδια, δηλαδή στο DNA, που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ανοσοποιητικών νοσημάτων. Αυτό δεν σημαίνει ότι σε κάθε περίπτωση θα εκφραστούν και θα οδηγήσουν σε νόσο. Δηλαδή τα αυτοάνοσα νοσήματα δεν είναι στην πλειοψηφία τους «κληρονομικά» νοσήματα, με την κλασσική έννοια του όρου, όπως π.χ. η μεσογειακή αναιμία. Συχνά όμως στις οικογένειες που έχουν μέλη με αυτοάνοσο νόσημα παρατηρείται μια προδιάθεση να αναπτύξουν πιθανώς και άλλα άτομα στην ευρύτερη οικογένεια κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. 

Ποια άτομα προσβάλλονται:

Τα άτομα που προσβάλλονται από τα αυτοάνοσα νοσήματα μπορεί να είναι γυναίκες ή άνδρες, σε οποιαδήποτε ηλικιακή ομάδα, ανάλογα με την φύση του νοσήματος. Ως επί το πλείστον, δεν είναι νοσήματα της 3^ης ηλικίας όπως πολλοί πιστεύουν, είναι κατ’ εξοχήν νόσοι των γυναικών της αναπαραγωγικής ηλικίας.

Image by Freepik

Ποια είναι τα πιο συχνά:

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Ψωρίαση
• Ψωριασική αρθρίτιδα
• Κάποιες μορφές ραγοειδίτιδας
• Σακχαρώδους διαβήτης τύπου Ι
• Λεύκη
• Πολλαπλή σκλήρυνση
• Θυρεοειδίτιδα Hashimoto
• Μυασθένεια Gravis
• Αυτοάνοση ηπατίτιδα
• Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία
• Γυροειδής αλωπεκία
• Πρωτοπαθής χολική κίρρωση
• Αγγειίτιδα Wegener
• Οζώδη πολυαρτηρίτιδα

Συχνότερα αυτοάνοσα ενδοκρινικά νοσήματα:

• Αυτοάνοσες θυρεοειδίτιδες (Θ. Hashimoto, N. Graves)
• Σ. Δ. Ι
• Addison
• Ιδιοπαθής υποπαραθυρεοειδισμός
• Πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια (πρώιμη εμμηνόπαυση)

Αυτοάνοσα νοσήματα παιδικής ηλικίας:

Α) Οργανο-ειδικές αυτοάνοσοι νόσοι (νόσοι που επικεντρώνονται σε ένα μόνο όργανο) εκ των οποίων οι πιο κοινές είναι:

• Σ. Δ. Ι (αυτοάνοση προσβολή παγκρέατος)
• Θ. Hashimoto(αυτοάνοση προσβολή θυρεοειδή)
• Κοιλιοκάκη (προσβολή του εντέρου μετά από διέγερση με γλουτένη)
• Νόσος Addison (προσβολή των επινεφριδίων)

Β) Συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα (νόσοι που προσβάλουν πολλαπλά συστήματα του οργανισμού)

• Νεανικός συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα
• Νεανική δερματομυοσίτιδα
• Αγγειίτιδες παιδικής ηλικίας (αλλεργική πορφύρα, N. Kawasaki)

Τα πιο συχνά αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα:

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Ψωριασική αρθρίτιδα
• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Μυοσίτιδες
• ΣύνδρομοSjogren
• Συστηματικό σκληρόδερμα
• Αγγειίτιδες

Image by pressfoto on Freepik

Συμπτώματα αυτοάνοσων ρευματικών νοσημάτων:

Τα συμπτώματα τους είναι πολλά και από διάφορα όργανα του σώματος. Περιλαμβάνουν πόνο και διόγκωση στις αρθρώσεις, εξανθήματα στο δέρμα, ξηρά ή κόκκινα μάτια, τριχόπτωση, πολύωρη πρωινή δυσκαμψία, άφθες στο στόμα, μουδιάσματα άνω ή κάτω άκρων κ.α. Τέτοια συμπτώματα θα πρέπει να οδηγήσουν στον Ρευματολόγο όσο πιο γρήγορα γίνεται. Πολλές φορές τα αυτοάνοσα νοσήματα μπορεί να εμφανιστούν και με μη ειδικά συμπτώματα όπως πυρετό, καταβολή, απώλεια βάρους, γεγονός που τα καθιστά δυσκολότερα στην διάγνωση.

Χαρακτηριστικά αυτοάνοσων ρευματικών νοσημάτων

• Υπερλειτουργία του ανοσολογικού συστήματος
• Χρόνια πορεία με εξάρσεις και υφέσεις
• Μακροχρόνια αντιμετώπιση και θεραπεία με ανοσοκαταστακτικά και ανοσοτροποποιητικά φάρμακα
• Αυξημένη συχνότητα συννοσυροτήτων (χρόνιες καρδιαγγειακές παθήσεις, βλάβες σε όργανα στόχους όπως οι πνεύμονες και οι νεφροί, κακοήθειες και μεταβολικό σύνδρομο)

Λοίμωξη και αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Οποιαδήποτε οξεία λοίμωξη αποτελεί παράγοντα κινδύνου για έξαρση των αυτοάνοσων ρευματικών παθήσεων.

Εμβόλια και αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Οι ασθενείς των νοσημάτων αυτών πρέπει να εμβολιαστούν, όπως ο κοινός πληθυσμός, ανεξάρτητα της αγωγής που λαμβάνουν εκτός από τις περιόδους έξαρσης της ασθένειάς τους. Ωστόσο, εξαίρεση αποτελεί το είδος των εμβολίων όπου η τεχνολογία τους χαρακτηρίζεται από ζώντες εξασθενημένους ιούς (π.χ. εμβόλιο έρπητα ζωστήρα), όπου για την χορήγηση απαιτείται συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό.

Εγκυμοσύνη και αυτοάνοσα

Οι ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα μπορούν να τεκνοποιήσουν, ωστόσο συνίσταται να βρίσκονται σε ύφεση της νόσου τους, να παύσουν την λήψη φαρμάκων που σχετίζονται με τερατογένεση και να βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό τους.

Πρόληψη και αυτοάνοσα

Συνήθως δεν έχουν αιτιολογικούς παράγοντες που η τροποποίησή τους θα αναχαίτιζε την εμφάνισή τους. Ωστόσο, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, (συστηματικός ερυθηματώδης λύκος) η έκθεση στον ήλιο πυροδοτεί έξαρση, οπότε συστήνεται η αποφυγή. Παράλληλα, γενικοί κανόνες για όλες τις αυτοάνοσες νόσους είναι η ισορροπημένη διατροφή, η περιορισμένη χρήση αλκοόλ, μείωση σωματικού βάρους, διακοπή καπνίσματος και άσκηση.

Ποιότητα ζωής και αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Η νόσος από αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής με διαταραχή ύπνου, προβλήματα στην σεξουαλική ζωή, την επαγγελματική δραστηριότητα, την οικογενειακή/κοινωνική ζωή. Η άρτια αντιμετώπισή τους είναι το κλειδί για την βελτίωση της καθημερινότητας και την ύφεση των συμπτωμάτων.