Παλαιά Πέρσαινα: Το χωριό που ρήμαξαν σεισμός και πυρκαγιές

Ένα από τα χωριά της Ηλείας που έσβησε από το χάρτη λόγω του μεγάλου σεισμού της Μεγαλόπολης, τα ξημερώματα της 5ης Απριλίου 1965, ήταν και η παλαιά Πέρσαινα. Οι ρηγματώσεις που παρουσιάστηκαν και τα φαινόμενα καθιζήσεων ανάγκασαν τους κατοίκους να εγκαταλείψουν το χωριό τους, για να μεταφερθούν περίπου δέκα χρόνια μετά στο νέο και ασφαλή χώρο του οικισμού της Νέας Πέρσαινας. Οριστικά το παλιό χωριό εγκαταλείφθηκε το 1980, ενώ ακόμα και σήμερα οι κτηνοτρόφοι είναι αυτοί που διατηρώντας τις στάνες τους στη γύρω περιοχή, ή πηγαίνοντας για βοσκή τα ζώα τους δίνουν ζωή στην παλιά Πέρσαινα. Δεν ήταν μόνο ο σεισμός που κατέστρεψε την παλιά Πέρσαινα, αλλά το έργο αυτό ολοκλήρωσαν δύο πυρκαγιές που πέρασαν από το χωριό, το 1989 και το 2007.

Φωτογραφίες: Γιάννης Σπυρούνης

DJI 0155

Ένα χωριό πνιγμένο στη φύση

Στην παλιά Πέρσαινα τα σπίτια ήταν διώροφα και μονώροφα, ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα της κάθε οικογένειας, φτιαγμένα με πλίνθους, ξύλινα μπαλκόνια και κεραμίδια, που έφτιαχναν οι ίδιοι οι κάτοικοι με υλικά τα οποία έβρισκαν άφθονα στη φύση.Το κάθε σπίτι είχε και βοηθητικούς χώρους (κατώγια), όπου αποθήκευαν τα προϊόντα τους και σταύλους για τα ζώα.

Οι κάτοικοι ήταν φτωχοί γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Καλλιεργούσαν τα χωράφια τους με τα ζώα και το άροτρο, θέριζαν με το δρεπάνι και αλώνιζαν στ' αλώνια πάλι με τα ζώα. Εκμεταλλεύονταν τα προϊόντα του δάσους μαζεύοντας ρετσίνι από τα πεύκα, κόβοντας ξύλα για την παραγωγή ξυλανθράκων (καμίνια) κ.ά.Η κάθε οικογένεια είχε το δικό της αμπέλι, κήπο, ελαιώνα, τα δικά τους αιγοπρόβατα, άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια, κότες, γουρούνια και άλλα, έτσι ώστε να μπορεί να είναι αυτόνομη και να παράγει τα δικά της προϊόντα για να επιβιώσει.

DJI 0169

Άποψη του χωριού απο το καμπαναριό της εκκλησίας

Η δουλειά όμως που χρειαζόταν να γίνει ήταν σκληρή και γι' αυτό ήταν αδύνατον να τα καταφέρει ο καθένας μόνος του. Έτσι είχαν εφεύρει τις «δανεικαριές» και τις «σεμπριές» όπως λεγόντουσαν. Αντάλλασαν δηλαδή μεταξύ τους προσωπική εργασία, πηγαίνοντας τη μια μέρα στον έναν και την άλλη στον άλλο, είτε να θερίσουν, είτε να σπείρουν, να τρυγήσουν κ.ά. Στην παλαιά Πέρσαινα λειτουργούσαν επίσης και ελαιοτριβείο, σιτοκαθαριστήριο, 2 νερόμυλοι, 3 σιδηρουργεία, 1 ασβεστοκάμινο, 1 κεραμιδοκάμινο και 2 υποδηματοποιεία όπου εξυπηρετούνταν και τα γειτονικά χωριά. Είχε επίσης κτίστες και ξυλουργούς για την κατασκευή των σπιτιών τους. Τα προϊόντα που δεν μπορούσαν να παράγουν, τα προμηθεύονταν από τα 4 καφενεία-παντοπωλεία που υπήρχαν στην πλατεία του χωριού. Τα καφενεία ήταν ο μόνος χώρος ψυχαγωγίας για τους άντρες. Εκεί μαζεύονταν, συζητούσαν για τις δουλειές τους , τα προβλήματά τους, έπαιζαν και κανένα χαρτάκι, με έπαθλο ένα λουκούμι ή κανένα ουζάκι. Οι γυναίκες απ' την άλλη είχαν τις γειτονιές όπου έσμιγαν, πάντα με τις ρόκες τους στα χέρια, για να πουν κι εκείνες τα ...δικά τους!

Άποψη από ψηλά στην περιοχή της εκκλησίας

Στην παλαιά Πέρσαινα υπήρχαν 4 εκκλησίες οι οποίες είχαν οικοδομηθεί από τους πρώτους κατοίκους της.
Ο ενοριακός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παναγίτσα), τα εξωκλήσια του Προφήτη Ηλία (Αη-Λιάς), του Αγίου Γεωργίου (Άη-Γιώργης) και ο ναός του κοιμητηρίου ο Άγιος Δημήτριος (Άη-Δημήτρης).
Οι εκκλησίες αυτές σώζονται ανέπαφες μέχρι σήμερα παρ' όλο που πέρασαν από 'κει δύο καταστροφικές πυρκαγιές (1989 & 2007).

Παιχνίδι με τα χρώματα της φύσης

Στο παλιό χωριό λειτουργούσε δημοτικό σχολείο στο οποίο φοιτούσαν γύρω στα 70 παιδιά. Γυμνάσιο δεν υπήρχε και τα παιδιά πήγαιναν στο γειτονικό χωριό Δούκα με τα πόδια, κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες το χειμώνα. Περνούσαν μέσα από κακοτράχαλα και επικίνδυνα ρέματα και μονοπάτια, με λίγα τετράδια και βιβλία, μ' ένα κομμάτι ψωμί στην τσάντα για το μεσημεριανό τους φαγητό, χωρίς τα απαραίτητα ρούχα και πολλές φορές ξυπόλητα. Κι όμως, πολλά απ' αυτά κατάφεραν να σπουδάσουν και να γίνουν χρήσιμοι άνθρωποι στην κοινωνία μας.

Δύο κουτάβια τσοπανόσκυλα αρκετά παιχνιδιάρικα, που συναντήσαμε στην περιήγησή μας

Η διασκέδαση των παιδιών ήταν, τι άλλο; Το παιχνίδι!
Δεν είχαν βέβαια την τύχη σημερινών παιδιών που μπορούν να έχουν ό,τι παιχνίδι θέλουν. Τα παιδιά όμως πάντα βρίσκουν τρόπο να παίξουν και να διασκεδάσουν και είχαν σκαρφιστεί διάφορους τρόπους για να φτιάχνουν μόνα τους τα παιχνίδια τους. Τα αγόρια έφτιαχναν μπάλλες με πανιά δεμένα πολύ σφιχτά μεταξύ τους, κατασκεύαζαν σφεντόνες και έστηναν θηλιές για να πιάνουν κοτσύφια, τσίχλες και σπουργίτια. Τα κορίτσια έφτιαχναν κούκλες (κουτσούνες) με παλιά πανιά κι έβαζαν ξυλαράκια για χέρια και για πόδια. Αγόρια και κορίτσια έπαιζαν μαζί κι άλλα αυτοσχέδια παιχνίδια όπως κουτσό, κρυφτό, τυφλόμυγα, πεντόβολα κ.α.

Περίεργο και διερευνητικό βλέμμα από τις κατσίκες

Ηλεκτρικό ρεύμα στην παλιά Πέρσαινα δεν υπήρχε και για φωτισμό τη νύχτα, χρησιμοποιούσαν μικρές λάμπες πετρελαίου και το φως απ' το τζάκι. Το νερό το κουβαλούσαν οι γυναίκες στην πλάτη (ζαλιά) μέσα σε βαρέλια των είκοσι και τριάντα οκάδων, απ' τις πολλές πηγές που υπήρχαν την εποχή εκείνη στην Πέρσαινα. Επίσης στις πηγές, έπλεναν και τα ρούχα τους. Αργότερα φτιάχτηκε το υδραγωγείο στη Δέση κι έτσι έγινε πιο εύκολη η ζωή των κατοίκων αφού είχαν πια νερό όλα τα σπίτια.

Ένα από τα υπέροχα τζάκια σε σπίτι του χωριού - ότι έμεινε στα ερείπια...

Συγκοινωνία δεν υπήρχε και οι κάτοικοι για να πάνε στον Πύργο, έπρεπε να πάνε με τα πόδια στα γειτονικά χωριά (Δούκα, Μηλιές, Νεράϊδα, Μπεντένι) για να πάρουν το λεωφορείο.Τα παλιά χρόνια η Κοινότητα της Πέρσαινας ήταν φτωχή και χωρίς κρατική επιχορήγηση δεν υπήρχε η δυνατότητα εκτελέσεως πολλών κοινοφελών έργων. Έτσι τα κοινοτικά έργα γίνονταν μόνο με προσωπική εργασία. Το σύνθημα για τη συγκέντρωση αντρών και γυναικών το έδινε η καμπάνα με τον ειδικό χτύπο όταν επρόκειτο να εκτελεστεί οποιοδήποτε κοινοτικό έργο. Άλλοτε να καθαρίσουν ή να ανοίξουν δρόμους άλλοτε να ανοίξουν αυλάκια για πότισμα κ.ά.

Η πρόσοψη στο κτίριο που στέγαζε το καφενείο του χωριού

Έτσι κυλούσε η ζωή των Περσαιναίων τότε, μέχρι που το 1965 έγινε ένας σεισμός ο οποίος δημιούργησε επικίνδυνες ρωγμές στα σπίτια και στο έδαφος. Μετά από διαβήματα της Κοινότητας στην τότε κυβέρνηση, στάλθηκαν τεχνικοί και διοικητικοί κρατικοί υπάλληλοι, οι οποίοι αφού μελέτησαν το θέμα αποφάσισαν πως υπάρχει ανάγκη μεταφοράς του χωριού σε νέα ασφαλή θέση. Επιλέχτηκε απ' όλους η τοποθεσία Μποτίνι Περσαίνης συνολικού εμβαδού 168.490 τ.μ.

Το 1970 άρχισε να χτίζεται το καινούργιο χωριό η ΝΕΑ ΠΕΡΣΑΙΝΑ και το 1975 παραδόθηκαν τα νέα σπίτια στους Περσαιναίους. Έτσι αποκτήσαμε ένα άλλο χωριό, με καινούργια σπίτια, με ωραίους δρόμους με σχέδιο πόλεως, με ρεύμα, νερό, αποχέτευση, συγκοινωνία, και άλλες ανέσεις.

Η ψυχή των κατοίκων όμως έμεινε εκεί κάτω. Στην παλιά Πέρσαινα. Αυτή είναι για τους παλιούς ο «δικός τους παράδεισος».

Με πληροφορίες από το persaina.gr και το κείμενο της Αθανασίας Δημητροπούλου