Μακρίσια: Το μεγάλο γλέντι της χοιροσφαγής

Του Γιάννη Σπυρούνη

Γαλατικό χωριό της Ηλείας έχω χαρακτηρίσει κατά καιρούς τα Μακρίσια. Στο κεφαλοχώρι της Κρέστενας, οι κάτοικοι διακρίνονται από το επαναστατικό τους πνεύμα και από την διάθεσή τους να γλεντάνε κάθε στιγμή. Μια από τις κορυφαίες στιγμές γλεντιού είναι και η χοιροσφαγή. Το έθιμο που φέρεται να έχει τις ρίζες του από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Κάθε χρόνο την τελευταία Παρασκευή πριν από την Κυριακή του Ασώτου και την Τσικνοπέμπτη, το έθιμο αναβιώνει και σε όλο το χωριό ξεκινά το γλέντι. Έθιμο που χαρακτηρίζει την αποκριά στα Μακρίσια, ίσως περισσότερο και από την Τσικνοπέμπτη. Φέτος συμπίπτει με την γιορτή του Πολιούχου Αγ. Χαραλάμπους στον Πύργο και η . . . κίνηση στο χωριό προβλέπεται αυξημένη…

Όλη η οικογένεια αλλά και οι φίλοι βοηθούν στις διαδικασίες της χοιροσφαγής

Η χοιροσφαγή αποτελεί μια από τις πιο γνωστές παραδόσεις στην Ελλάδα, για αυτό και κάθε χρόνο αρκετοί επισκέπτονται το χωριό για να συμμετάσχουν στη διαδικασία παρασκευής της παραδοσιακής και γευστικότατης τσιγαρίδας: Σφάξιμο των χοιρινών, λιώσιμο του κρέατος στα καζάνια και τοποθέτησή του στα λαΐνια για μήνες, ώστε να «ψηθεί» η τσιγαρίδα, δηλαδή το παστό. Και μπορεί ως έθιμο να τηρείται και από άλλα χωριά στην Ηλεία, όμως το ταπεραμέντο των Μακρισαίων το έχει κάνει να ξεχωρίζει στην προκειμένη περίπτωση και το χωριό να έχει συνδέσει άρρηκτα το έθιμο με το όνομα του… Ίσως γιατί το τελικό παραγόμενο προϊόν (sic), η τσιγαρίδα ή το παστό, που μπορεί να συνοδεύσει κάθε ευκαιρία για κρασοκατάνυξη, είναι ονομαστό και η τσιγαρίδα των Μακρισίων ιδιαίτερα περιζήτητη σε κάθε τραπέζι…

Και το κρασί ρέει άφθονο, μέχρι να τελειώσει...
 Αν ξεκινήσουμε από τις ρίζες της παράδοσης τότε πρόκειται, κατά μια εκδοχή, για τον εορτασμό της επιστροφής του άσωτου υιού. Κατά μια άλλη άποψη οι Τούρκοι ως μουσουλμάνοι δεν επιτρεπόταν να τρώνε χοιρινό, αλλά αρνιά και κατσίκια, τα οποία και είχαν αφανίσει στην περιοχή, κάτι που οδήγησε τους ντόπιους στο να εκτρέφουν χοιρινά για να τη φέρουν στους Τούρκους. Έτσι κατάφεραν όχι μόνο να ησυχάσουν από τους Τούρκους, αλλά να δημιουργήσουν και μια πολύ γευστική παράδοση.

Και η χοιροσφαγή θέλει την τέχνη της...

Συνηθίζεται για αυτούς που έχουν πολλά γουρούνια για σφάξιμο να ξεκινούν μια μέρα πριν, την Πέμπτη, για να προλάβουν τις ημέρες έως την Τρίτη, ενώ πάλι για τους ίδιους λόγους το λιώσιμο ξεκινά πολλές φορές από τη Δευτέρα. Στα Μακρίσια  άλλωστε ψάχνουν αφορμές για γλέντι, καλό κρασί, μεζέδες και κάθε τι που τους κάνει να περνούν καλύτερα τη ζωή τους!
Όσο για τη διαδικασία,, τι να σας πούμε… ποτέ δεν ξυπνήσαμε χαράματα για να δούμε ακριβώς πως σφάζουν τα γουρούνια… Πάντα κατά διαβολική σύμπτωση φτάναμε στο χωριό την ώρα που τελείωνε το καθάρισμα των χοιρινών, οι πρώτοι μεζέδες έπεφταν στη σχάρα και άρχισε να ρέει το κρασί άφθονο στο ξεκίνημα του γλεντιού…

Μικροί μεγάλοι, όλοι συμμετέχουν με τον τρόπο τους στη γιορτή...

Και για να αποτυπώσουμε σε τούτες εδώ τις λέξεις πλήρως την εμπειρία μας, ΠΑΝΤΑ με ΠΑΝΤΑ στα Μακρίσια, ο μεζές ήταν θεϊκός, το κρασί βάλσαμο, το ζυμωτό σπιτικό ψωμί άψογο και το επίσης σπιτικό τυρί “εξαιρετικό”. Όσο για την φιλοξενία… αν πάτε τη μέρα της χοιροσφαγής στα Μακρίσια, μην κάνετε το λάθος να φανείτε ακατάδεχτοι. Το πιθανότερο είναι να σας δουν με μισό ματι και να μην ασχοληθούν άλλο μαζί σας. Ενώ αν κάτσετε στο τραπέζι τους δεν θα σας παρεξηγήσει κανείς ακόμα και αν φάτε ένα ολόκληρο γουρούνι… Αν δε καταφέρετε να καθίσετε σε παραπάνω από ένα τραπέζι, τότε είναι σίγουρο ότι φεύγοντας από το χωριό πέραν του ότι θα έχετε σκάσει από το φαγητό, θα έχετε κάνει και πολλούς φίλους που με προσμονή θα σας περιμένουν την επόμενη χρονιά να βρεθείτε μαζί τους και πάλι στο γλέντι…

Μη τύχει και περάσεις απο το σπίτι του Μπάμπη Γιαννόπουλου, δεν "καθαρίζεις" εύκολα. Αν δεν φας... δεν φεύγεις

Οι γυναίκες αναλαμβάνουν ειδικές αποστολές, όπως εδώ με το καθάρισμα από τα ποδαράκια... ενώ το καζάνι αχνίζει

Όποιος δεν έχει φροντίσει για το γουρούνι του μπορεί να πάρει απο τους χοιροτρόφους που φτάνουν μια εβδομάδα πριν στα Μακρίσια

Ο Παρασκευάς Κάτσαρης απο την Εύβοια και ο Παναγιώτης Τσεκούρας απο την Αιτωλοακαρνανία χοιροτρόφοι, έρχονται κάθε χρονο στα Μακρίσια

Και ο γανωματής είναι απαραίτητος. Ο Χρήστος Κολτσίδας απο την Αμαλιάδα καταφτάνει στα Μακρίσια τη χοιροσφαγή, για ότι χρειαστεί...