Αργεντινή & Τουρκία, τα μαύρα πρόβατα της διεθνούς οικονομίας

Δύο από τις σημαντικότερες οικονομίες των λεγόμενων αναδυόμενων αγορών, η γειτονική Τουρκία και η Αργεντινή, βυθίζονται σε μια άνευ προηγουμένου χρηματοπιστωτική κρίση, γεγονός που τις καθιστά κι επισήμως ως τα... μαύρα πρόβατα της παγκόσμιας οικονομίας.

Τα συμπτώματα των "άρρωστων" οικονομιών τους είναι παρόμοια: τα νομίσματά τους -λίρα και πέσο, αντίστοιχα- συναγωνίζονται σε πτώση που ξεπερνά το 40%, ο πληθωρισμός τους καλπάζει, τα συναλλαγματικά αποθέματα στεγνώνουν, ενώ οι φόβοι για πιθανή αδυναμία εξυπηρέτησης των χρεών τους αυξάνονται.

Το πέσο έκανε βουτιά πάνω από 7% μετά την κατάρρευση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην κυβέρνηση του προέδρου της Αργεντινής Μαουρίσιο Μάκρι  -ενώ από την αρχή του έτους η αξία του πέσο έναντι του αμερικανικού δολαρίου έχει πέσει κατά 43.5%

Η κεντρική τράπεζα της χώρας παρενέβη για να σταθεροποιήσει το νόμισμα, το οποίο παρά ταύτα έκλεισε στην ισοτιμία των 34,10 πέσος ανά δολάριο. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δήλωσε ότι εξετάζει το αίτημα της Αργεντινής για επιτάχυνση της εκταμίευσης των 50 δισ. δολαρίων που προβλέπει το δανειακό πρόγραμμα της χώρας.

Η τουρκική λίρα υποχώρησε 1,9% σε χαμηλό επίπεδο δύο εβδομάδων, καταγράφοντας απώλειες για τέταρτη συνεχόμενη συνεδρίαση, με την ισοτιμία της να διαμορφώνεται πριν λίγο στις 6,5881 λίρες ανά δολάριο. Η τουρκική λίρα έχει χάσει πάνω από 30% της αξίας της από την αρχή του έτους έναντι του αμερικανικού δολαρίου.

Το κόστος των πενταετών τουρκικών credit default swaps (για την ασφάλιση έναντι του κινδύνου αθέτησης πληρωμών από την Τουρκία) αυξήθηκε κατά 8 μονάδες βάσης από το κλείσιμο της Τετάρτης στις 516 μονάδες βάσης (5,16 ποσοστιαίες μονάδες), που είναι υψηλό επίπεδο δύο εβδομάδων, σύμφωνα με την IHS Markit. Οι τουρκικές μετοχές υποχωρούσαν 0,6% και οι μετοχές των τουρκικών τραπεζών κατά 1,1%. 

Παρόλ' αυτά, η κυβέρνηση του Ερντογάν κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να αποφύγει την προσφυγή στο ΔΝΤ, αρνούμενη την ίδια στιγμή να αυξήσει επιτόκια και να υιοθετήσει πιο «ορθόδοξες» οικονομικές πρακτικές.

Εντωμεταξύ σήμερα Κυριακή Τουρκία ο τούρκος πρόεδρος κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι συμπεριφέρονται σαν «άγριος λύκος», ενώ πρόσθεσε πως σκοπεύει να πάψει να χρησιμοποιεί το δολάριο στις εμπορικές συναλλαγές της με τη Ρωσία.

«Η Αμερική συμπεριφέρεται σαν άγριος λύκος. Μην την πιστεύετε», δήλωσε ο Ερντογάν απευθυνόμενος σε επιχειρηματίες στη διάρκεια επίσκεψής του στο Κιργιστάν.

Βυθίζεται η τουρκική οικονομία

Ενα δείγμα της χείριστης κατάστασης της οικονομίας της γείτονος χώρας είναι και η προ ημερών χρεοκοπία του τουρκικού «γίγαντα» της τηλεφωνίας Turk Telekom. Ο αντίστοιχος ΟΤΕ της γειτονικής χώρας κατέρρευσε μετά τις πιέσεις που δέχθηκε η τουρκική οικονομία και την κατρακύλα της λίρας. Η Turk Telekom οδηγήθηκε στη χρεοκοπία υπό το βάρος των δανείων της, τα οποία δεν μπορούσε να αποπληρώσει. Το ποσό του «ανοίγματος» πρις τις τράπεζες άγγιζε τα 4,7 δισ. δολάρια, με συνέπεια η διοίκηση της εταιρείας να περιέλθει στην κατοχή των τουρκικών τραπεζών.

Την ίδια στιγμή η είδηση περί παραίτησης του υποδιοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας Ερκάν Κιλιμτζί, κλιμακώνει την ανησυχία και δημιουργεί επιπρόσθετες δυσχέρειες στο οικονομικό και επιχειρηματικό κλίμα στην γειτονική χώρα.

 Οι τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού αυξάνονται έως και 14%

Η Τουρκία αύξησε το Σάββατο έως και 14% τις τιμές του φυσικού αερίου, έγινε γνωστό από δύο πηγές, ενώ η ρυθμιστική αρχή για την ενέργεια ανακοίνωσε την ίδια αύξηση στο κόστος του ηλεκτρικού, καθώς η εντεινόμενη νομισματική κρίση τροφοδοτεί τον πληθωρισμό.

Η μεγάλη πτώση της ισοτιμίας της λίρας έχει αυξήσει το κόστος των τροφίμων και της βενζίνης καθώς και τους φόβους για τις επιπτώσεις της στην ευρύτερη οικονομία της χώρας και στις τράπεζες. Οικονομολόγοι εκφράζουν ιδιαίτερη ανησυχία για την αδυναμία της κεντρικής τράπεζας να χαλιναγωγήσει τον πληθωρισμό, ο οποίος έφθασε τον Ιούλιο σχεδόν στο 16%, το υψηλότερο επίπεδό του εδώ και 14 χρόνια.

Η κρατική εταιρεία αγωγών πετρελαίου και αερίου Botas αύξησε τις τιμές του φυσικού αερίου κατά 14% για βιομηχανική χρήση και κατά 9% για οικιακή χρήση και οι νέες τιμές ισχύουν από σήμερα, δήλωσαν στο Ρόιτερ δύο πηγές. Στελέχη της Botas δεν ήταν άμεσα διαθέσιμα για να σχολιάσουν.

Τον περασμένο μήνα, η Botas είχε αυξήσει την τιμή του φυσικού αερίου για παραγωγή ηλεκτρικού κατά 50% και για οικιακή χρήση κατά 9%. Η Τουρκία εξαρτάται από τις εισαγωγές για το σύνολο σχεδόν των ενεργειακών αναγκών της. Η κρίση της λίρας έχει αυξήσει το κόστος, σε εθνικό νόμσιμα, του πετρελαίου και του αερίου.

Παρομοίως η τουρκική ρυθμιστική αρχή ενέργειας ανακοίνωσε πως αυξάνει τις τιμές του ηλεκτρικού κατά 14% για βιομηχανική χρήση και κατά 9% για τα νοικοκυριά. Τον περασμένο μήνα είχε αυξήσει τις τιμές κατά τα ίδια ποσοστά.

Εξάλλου οι τιμές λιανικής στην Κωνσταντινούπολη, τη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, αυξήθηκαν κατά 2,23% από μήνα σε μήνα τον Αύγουστο, ενώ η αύξησή τους από χρόνο σε χρόνο φθάνει το 14,99%, ανακοίνωσε σήμερα το Εμπορικό Επιμελητήριο της Κωνσταντινούπολης.

Ομοιότητες και διαφορές

Τουρκία και Αργεντινή παρουσιάζουν τρομερές ομοιότητες αλλά και διαφορές την ίδια ώρα. 

Εκπρόσωποι και οι δύο των αναδυόμενων αγορών, έβλεπαν την οικονομία τους να πηγαίνει σχετικά καλά τα προηγούμενα χρόνια καθώς στην Τουρκία η τεράστια ανάπτυξη του κατασκευαστικού τομέα έδωσε δουλειές και μία οικονομική άνθηση που χάρισε αυτοπεποίθηση στον Ερντογάν, ενώ στην Αργεντινή μέχρι πρόσφατα η ισοτιμία του πέσο με το δολάριο δεν απειλούσε την οικονομία και οι δείκτες βελτιώνονταν.

Ταυτόχρονα όμως, είχαν και τις ίδιες οικονομικές παθογένειες, όπως αυξανόμενο εξωτερικό χρέος, επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και σχετική υποχώρηση στα συναλλαγματικά διαθέσιμα. 

Η διαφορά μεταξύ των δύο έγκειται στην στάση που κρατούν απέναντι στο ΔΝΤ.

Στην Αργεντινή ο Μάκρι εκλιπαρεί εδώ και μερικές ημέρες να καταβληθεί η βοήθεια από το ΔΝΤ (ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων) άμεσα, ενώ ο Ερντογάν ξορκίζει το Ταμείο τονίζοντας ότι δεν το χρειάζεται και ότι μπορεί μόνος του να αντιμετωπίσει την κατάσταση. H Moodys πάντως την Τετάρτη δεν χαρίστηκε και υποβάθμισε 20 (!) χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της Τουρκίας.

Εξίσου διαφορετικές είναι και οι αιτίες της κατάρρευσης των οικονομιών τους καθώς στην περίπτωση της Αργεντινής είναι η αποτυχία των νεοφιλελεύθερων πολιτικών λιτότητας της κυβέρνησης Μάκρι, ενώ στην περίπτωση της Τουρκίας η κατάρρευση της τουρκικής λίρας ξεκίνησε την ίδια στιγμή με την αναγγελία κυρώσεων από τη μεριά των ΗΠΑ για τη συνεχιζόμενη κράτηση του αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον.

Αν σε αυτά προστεθεί και η αύξηση των τιμών του αργού πετρελαίου, κάπως έτσι προκύπτει αυξημένο κόστος παραγωγής για χώρες όπως η Τουρκία, η Αργεντινή και η Νότια Αφρική που εξαρτώνται από τις ενεργειακές ροές.

Όλο αυτό το εφιαλτικό οικονομικό τοπίο ασφαλώς επηρεάζει και τον παράγοντα "επενδύσεις", με τους επενδυτές αντί να σκέφτονται να επενδύσουν στις δυο χώρες, να θέλουν να μεταφέρουν τα κεφάλαιά τους σε άλλες, πιο υγιείς οικονομίες.

Νέες προειδοποιήσεις από οίκους και τράπεζες

Μετά από τη JP Morgan που σημείωσε πως μέχρι το καλοκαίρι του 2019 η Τουρκία θα πρέπει να αποπληρώσει δάνεια ύψους 179 δισ. δολαρίων, η Morgan Stanley υποστηρίζει ότι η Τουρκία διατρέχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Παράλληλα, ο οίκος αξιολόγησης Fitch ανέφερε σε έκθεσή του πως η απότομη πτώση της τουρκικής λίρας αυτό το μήνα αυξάνει τους κινδύνους για τις τράπεζες της Τουρκίας, τονίζοντας ότι μια σημαντική μείωση στην ικανότητα των τραπεζών για την αναχρηματοδότηση, οι παρατεταμένες εκροές καταθέσεων ή μια σημαντική επιδείνωση της ποιότητας του ενεργητικού θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω αρνητικές αξιολογήσεις.