Τοποθέτηση και διαφωνίες Καφύρα στο Περιφερειακό Συμβούλιο για τη διαχείριση υδάτινων πόρων

Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) των Σχεδίων Διαχείρισης της Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού (Υδατικού Διαμερίσματος) Βόρειας και Δυτικής Πελοποννήσου και στα οποία ο Αντιπεριφερειάρχης Ηλείας Χαράλαμπος Καφύρας εξέφρασε διαφωνίες, παρατηρήσεις και προτάσεις.

Αφού περιέγραψε το υδάτινο δυναμικό της Ηλείας και το οποίο ανήκει σε δύο υδατικά διαμερίσματα, αυτό της Δυτικής Πελοποννήσου και της Βόρειας Πελοποννήσου, τις λεκάνες απορροής και τα υδατικά συστήματα, εξέφρασε τη διαφωνία του για την επέκταση της διώρυγας Πηνειού στους Δήμους της Δυτικής Αχαΐας που περιελάμβανε η ΣΜΠΕ και έθεσε τις προϋποθέσεις για αυτό το έργο, που περιλαμβάνονται και στην απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου το 2007 και περιγράφονται αναλυτικά στην εισήγηση του κύριου Καφύρα.

Επίσης ο κύριος Καφύρας έθεσε τα θέματα:
-    των επιπτώσεων στο υδάτινο δυναμικό από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων
-    των αναγκαίων παρεμβάσεων για το σύστημα Κοτυχίου
-    την ανάγκη επανακαθορισμού των περιοχών προστασίας της φύσης NATURA
-    ότι χρειάζεται να μελετηθούν οι επιπτώσεις από την ρύπανση από τις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στην Μεγαλόπολη
-    να προχωρήσουν όλα τα έργα αποχέτευσης και βιολογικών καθαρισμών στο παραλιακό μέτωπο της Δυτικής Πελοποννήσου
-    την ανάγκη συντήρησης και εκσυγχρονισμού των αρδευτικών συστημάτων Πηνειού και Αλφειού και την ανάγκη καθορισμού γραμμών και οριοθετήσεων στους ποταμούς και χειμάρρους στον αιγιαλό και την παραλία, καθώς και στην όχθια και παρόχθια ζώνη των λιμνών

Αναλυτικά, η εισήγηση του Αντιπεριφερειάρχη Ηλείας Χαράλαμπου Καφύρα είναι η εξής :  

Στην σημερινή συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου υπάρχουν θέματα για γνωμοδότηση επί των Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών  Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) 4 περιοχών και εξ’ αυτών οι 2 που αφορούν την Ηλεία και που είναι :

-    Γνωμοδότηση επί του Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Σχεδίου Διαχείρισης της Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού (Υδατικού Διαμερίσματος) Βόρειας Πελοποννήσου.

-    Γνωμοδότηση επί της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του Σχεδίου Διαχείρισης της Περιοχής Λεκάνης Απορροής Ποταμού (Υδατικού Διαμερίσματος) Δυτικής Πελοποννήσου.

έχω να επισημάνω τα εξής :

Κατ’ αρχήν θέλω να διευκρινήσω ότι είναι διαφορετικό το Σχέδιο Διαχείρισης από την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).

Η μεν Στρατηγική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΣΜΠΕ) είναι ένα εργαλείο με σκοπό την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών προβληματισμών στις πολιτικές, τα σχέδια και τα προγράμματα, σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Επεκτείνει την εφαρμογή της περιβαλλοντικής αξιολόγησης από τα έργα σε πολιτικές, προγράμματα και σχέδια και το σημαντικότερο, ούσα συμμετοχική, δίνει «φωνή» σε εκείνους που επηρεάζονται από την πολιτική, τα προγράμματα και τα σχέδια.

Η ΣΜΠΕ έχει οριστεί ως επίσημη, συστηματική και ολοκληρωμένη διαδικασία αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων μιας πολιτικής, ενός σχεδίου ή προγράμματος και των εναλλακτικών λύσεων τους (προτάσεων).

Το δε Σχέδιο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων αποτελεί το βασικό εργαλείο που θα επιτρέψει την αποδοτική ενημέρωση όλων όσων το επιθυμούν, προκειμένου να συμμετάσχουν ενεργά στη διαδικασία της διαβούλευσης για την κατάρτιση των οριστικών Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής.

Το Σχέδιο Διαχείρισης Υδατικών Πόρων δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες ή ειδικευμένους επιστήμονες, αλλά έχει βασικό στόχο την μετάδοση των θεμάτων διαχείρισης και προστασίας των υδατικών πόρων σε όλες τις κοινωνικές ομάδες και σε όλους τους πολίτες της χώρας.

Για τα θέματα που αφορούν τις 2 ΣΜΠΕ θέλω να τονίσω τα εξής :
Η  Περιφερειακή Ενότητα Ηλειας ανήκει σε 2 Υδατικά Διαμερίσματα :

1.    της  Δυτικής Πελοποννήσου (GR01) που καλύπτει μια έκταση 7.234,87 km2 και περιλαμβάνει τις λεκάνες απορροής του ποταμού Αλφειού (GR29) και Πάμισου – Νέδοντος – Νέδας (GR32)

2.     της Βόρειας Πελοπόννησου (GR02) και περιλαμβάνει τις λεκάνες Απορροής Πείρου – Βέργα - Πηνειού GR28),των Ρεμάτων Παραλίας Β. Πελοποννήσου(GR27) και της Λεκάνη Απορροής Κεφαλονιάς – Ιθάκης – Ζακύνθου(GR45)

Ο Νομός Ηλείας χαρακτηρίζεται για το πλούσιο υδάτινο δυναμικό του, λόγω των ποταμών που διέρχονται από αυτόν και εκβάλλουν στο Ιόνιο Πέλαγος.

Ο Αλφειός και οι παραπόταμοί του Ελισσώνας, Λούσιος, Λάδωνας, Ερύμανθος και Κλαδέος είναι το μεγαλύτερο ποτάμι της Πελοποννήσου.

Ο Πηνειός – Πηνειακός Λάδωνας, ο οποίος αρδεύει τον κάμπο της ΒΔ Ηλείας που δέχεται τα νερά του Καλφαϊκού Ποταμού και του Πηνειακού Λάδωνα ή Ντάφα. Στον Πηνειό ποταμό έχει κατασκευαστεί Φράγμα – Τεχνητή λίμνη Πηνειού.

Ο ποταμός Νέδα στα όρια των Νομών Ηλείας Μεσσηνίας.

Ο ποταμός Βέργας στην περιοχή του Δήμου Βουπρασίας.

Άλλοι χείμαρροι και παραπόταμοι, Κλαδέος, Ενιπέας, Ιάρδανος, Δέλγας, Σοχιά, Ακίδας κ.α.
Στον Νομό Ηλείας υπάρχουν επισης  υγροτοπικές περιοχές που έχουν ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας, βάσει της διεθνούς Σύμβασης Ramsar είναι η λίμνη Κοτύχι ,αλλά υπάρχει ακόμα και η λίμνη Καϊάφα , η τεχνητή λίμνη του φράγματος Πηνειού
    
Ο Νομός Ηλείας με το πλούσιο λοιπόν υδάτινο δυναμικό του σε ποτάμια και λίμνες, με δύο φράγματα, το φράγμα του ποταμού Πηνειού και του ποταμού Αλφειού και πλησίον του το επίσης φράγμα του Λάδωνα, με δύο μεγάλα αρδευτικά δίκτυα που ποτίζουν τον κάμπο της Ηλείας, το αρδευτικό δίκτυο του Πηνειού που αρδεύει την περιοχή της Αμαλιάδας και του κάμπου της Ηλείας και το αρδευτικό δίκτυο του Αλφειού που αρδεύει την περιοχή του Δήμου Πύργου, Αρχαίας Ολυμπίας, με δύο μεγάλα υδρευτικά δίκτυα αυτό από τον ποταμό Ερύμανθο που υδρεύει τον Δήμο Πύργου και Αρχαίας Ολυμπίας (πάνω από 80.000 άτομα και με προοπτική επέκτασης του) και το υπό ολοκλήρωση αρδευτικό δίκτυο των Δήμων Αμαλιάδας και Κάμπου, έχει ισχυρά προβλήματα που έχουν σχέση με την παλαιότητα των αρδευτικών δικτύων Πηνειού και Αλφειού και την συνεπακόλουθη απώλεια μεγάλων ποσοτήτων νερού, την ύπαρξη πάρα πολλών γεωτρήσεων, την επιβάρυνση των υδάτων από φυτοφάρμακα και λιπάσματα, την μόλυνση του ποταμού Αλφειού από το εργοστάσιο της Μεγαλόπολης, καθώς βέβαια και τις τελευταίες ισχυρές επιβαρύνσεις που δέχεται το υδάτινο δυναμικό της Ηλείας από τις καταστροφικές πυρκαγιές του 2007.

Για τις ΣΜΠΕ, οι οποίες έχουν τεθεί προς έγκριση, έχω να κάνω τις εξής παρατηρήσεις τις οποίες θεωρώ απαραίτητες όσον αφορά την έγκριση τους.

1.    Στις ΣΜΠΕ του Η/Δ Βόρειας Πελοποννήσου (ΗΔ02) αναφέρεται ως προγραμματισμένο έργο η «Επέκταση κεντρικής Διώρυγας Πηνειού στους Δήμους της Δυτικής Αχαΐας».

Για αυτό το θέμα έχουμε εκφράσει τις αντιρρήσεις μας και τις προϋποθέσεις που έχουμε θέσει όσον αφορά την άρδευση της Δυτικής Αχαΐας, ενώ έχουμε εκφράσει την αποδοχή μας για την χρησιμοποίηση του νερού του Φράγματος Πηνειού για την ύδρευση.

Εμείς, όσον αφορά την άρδευση, έχουμε θέσει τις εξής προϋποθέσεις :

-    Να πραγματοποιηθεί ο εκσυγχρονισμός του υπάρχοντος δικτύου στην Ηλεία, σε τέτοιο βαθμό έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν ή να εκλείψουν οι σπατάλες και να είναι δεδομένη η περίσσεια νερού και κατά τις κρίσιμες περιόδους ξηρασίας.

-    Να προηγηθεί η επέκταση του αρδευτικού δικτύου στο Δήμο Βουπρασίας με την εγκατάσταση και λειτουργία του αντλιοστασίου Α17 όπως ακριβώς προβλεπόταν από την αρχική μελέτη, καθώς και η ικανοποίηση των αιτημάτων του Δήμου Λεχαινών για άρδευση (επέκταση) εκτάσεων στα Ανατολικά Δ.Δ του Δήμου (Μπόρσι, Αγ. Χαράλαμπος, Μέλισσα, Αγ. Θεόδωροι).

-    Να γίνει αντικατάσταση των καναλλέτων με υπόγειους αγωγούς (καταιονισμό) στο 20% του συνολικού έργου.

-    Να γίνει η υδροδότηση των κατοίκων του Κάμπου της  Ηλειας με το έργο που έχει ήδη ξεκινήσει και βρίσκεται στην ολοκλήρωση του .

-    Να μελετηθούν και να διερευνηθούν τα υδάτινα αποθεμάτα του φράγματος  Πηνειού σε σχέση με την κλιματική αλλαγή και την ένταση του προβλήματος της  Λειψυδρίας .

-    Νε μελετηθούν οι προοπτικές των αγροτικών καλλιεργειών της  Ηλείας  στο μέλλον και των αναγκών τους σε νερό .

-    Να προηγηθεί διαβούλευση ώστε να υπάρχει η σύμφωνη γνώμη των Ηλειακών φορέων και της Αυτοδιοίκησης και εφόσον οι παραπάνω όροι εκπληρωθούν και οι μελέτες μας το επιτρέψουν.

-    Να παρθεί υπόψη η απορριπτική απόφαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου Ηλείας, στις 26 Απριλίου του 2007, για την επέκταση του αγωγού.

2.    Με βάση τις αποφάσεις του Περιφερειακού Συμβουλίου και τις προτάσεις μας και συγκεκριμένα της Απόφασης στις 30-07-12 για την έρευνα και την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην περιοχή μας και στην οποία θέσαμε μια σειρά από σοβαρές προϋποθέσεις και παρατηρήσεις, που έχουν σχέση με το υδάτινο δυναμικό της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και της Ηλείας, προτείνω οι παρατηρήσεις αυτές να αποτελούν και παρατηρήσεις για την εξεταζόμενη ΣΜΠΕ.

3.     Όσον αφορά στο σύστημα Κοτυχίου και την προτεινόμενη από την μελέτη εκφόρτιση των διαρροών του αρδευτικού δικτύου από το φράγμα Πηνειού απευθείας στην θάλασσα ώστε να μην καταλήγουν στο Κοτύχι, θα πρέπει στα μέτρα να γίνει αντικατάσταση της πρότασης αυτής με κατασκευή δεξαμενών συγκέντρωσης κατά μήκος του αρδευτικού ώστε οι διαρροές ή το μη χρησιμοποιούμενο από τους αγρότες νερό να μην καταλήγουν στην θάλασσα αλλά να συγκεντρώνονται κατά μήκος του αρδευτικού και να είναι αξιοποιήσιμα.

4.    Το μέτρο που αφορά στην επαναδιοδότηση του συνόλου των επαγγελματικών και άλλων δραστηριοτήτων στις Δημοτικές Ενότητες Βουπρασίας, Λεχαινών και στην Ανδραβίδα δεν κρίνεται ρεαλιστικό αφού μπορεί να δημιουργήσει πλήθος προβλημάτων στις τοπικές κοινωνίες. Προτείνεται αντ' αυτού να περιγραφούν εκτεταμένοι έλεγχοι στις υφιστάμενες δραστηριότητες.

5.    Να εξεταστεί και το ενδεχόμενο επανακαθορισμού των περιοχών προστασίας της φύσης και της έκτασης αυτών (π.χ. Natura) μέσα από αρμόδιες επιτροπές στις οποίες θα συμμετέχουν επιστημονικοί και κοινωνικοί φορείς προκειμένου οι οριοθετήσεις να καταστούν ρεαλιστικές και ανταποκρινόμενες στις διαμορφωμένες σήμερα κοινωνικές συνθήκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ζώνες προστασίας λιμνοθάλασσας Κοτυχίου στις οποίες αυτήν την στιγμή περιλαμβάνονται οικισμοί αλλά και δυναμικές αγροτικές εκτάσεις.

6.    Όσον αφορά στο ιδιαίτερα τροποποιημένο από τις αντλήσεις υπογείων υδάτων για τις εγκαταστάσεις της Δ.Ε.Η.  στην Μεγαλόπολη σύστημα Αλφειού θα πρέπει να προσδιοριστούν οι περιοχές οι οποίες στερούνται τα ύδατα που τελικά καταλήγουν σε αυτόν προκειμένου να περιγραφούν μέτρα για την παροχή αντισταθμιστικών οφελών (π.χ. Άνω Μεσσηνία). Επίσης για τον Αλφειό να προβλεφθεί η δημιουργία μόνιμου παρατηρητηρίου μέτρησης των παραμέτρων των υδάτων (ρύπανση, περιεκτικότητα σε μέταλλα κ.α.) που εκτρέπονται από την Δ.Ε.Η. πιθανόν με πόρους από το ΕΑΠ Μεγαλόπολης και να γίνει ειδική μελέτη για την ρύπανση και τις επιπτώσεις στην άρδευση και την ύδρευση της Ηλείας, ώστε να παρθούν τα κατάλληλα και ανάλογα μέτρα.

7.    Να προχωρήσουν άμεσα τα έργα αποχέτευσης καθόλο το παραλιακό μέτωπο της Δυτικής Πελοποννήσου (Πύργος - Κυπαρισσία - Φιλιατρά) καθόσον πρόκειται για μια τουριστική περιοχή.

8.    Όσον αφορά στους υφιστάμενους ΓΟΕΒ και ιδιαίτερα το αρδευτικό δίκτυο Πηνειού   και Αλφειού πρέπει να προβλεφθούν συντηρήσεις των δικτύων καθώς και στελέχωση αυτών με γεωτεχνικό προσωπικό και πρέπει να παρθεί σοβαρά υπόψη η μελέτη που έχουμε εκπονήσει με θέμα «ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Ο.Ε.Β ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΗΛΕΙΑΣ  (Γ.Ο.Ε.Β ΠΗΝΕΙΟΥ-ΑΛΦΕΙΟΥ)» που συμπεριλαμβάνει και προτάσεις για το Θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων και επίσης στα πλαίσια μείωσης του κόστους ομαδικής άρδευσης των δικτύων ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ θα πρέπει να προβλεφθεί αντικατάσταση των πιεζοθραυστικών των δικτύων με ΜΗΥΕ προκειμένου το δίκτυο να είναι αυτόνομο ηλεκτρικά προς όφελος των χρηστών αυτού.

9.    Να συμπεριληφθεί στο σχέδιο διαχείρισης ΥΔ η μοντελοποίηση των σημαντικών επιφανειακών και υπόγειων υδατικών συστημάτων, αλλά και των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης. Η δημιουργία και χρήση μοντέλων για τα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην εξέταση εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης, μεσοπρόθεσμου και μακροχρόνιου σχεδιασμού με σημαντικά οφέλη στην εξοικονόμηση πόρων.

Σενάρια άντλησης ή επαναφόρτισης υδροφορέων για αποφυγή υφαλμύρηνσης, σενάρια μεταφοράς ρύπων, και σχεδιασμού σε βάθος 10, 20, 50 χρόνων μπορούν να εξετασθούν. Όσο αφορά τα δίκτυα, η μοντελοποίηση έχει σημαντικά οφέλη στον σχεδιασμό, την επέκταση των δικτύων με εναλλακτικά σενάρια, στην λειτουργία με εναλλακτικές μεθόδους απολύμανσης, στο προσδιορισμό προβλημάτων διαρροών στα δίκτυα αλλά και κλοπών από μη αδειοδοτημένους χρήστες, κτλ.

10.    Είναι απαραίτητος ο άμεσος καθορισμός των γραμμών όλων των Υδατικών Συστημάτων της ΠΔΕ:
o    Γραμμές οριοθέτησης πλημμύρας ποταμών και χειμάρρων
o    Γραμμές Αιγιαλού και παραλίας
o    Γραμμές οριοθέτησης όχθιας και παρόχθιας ζώνης λιμνών

Ο καθορισμός των ζωνών θα έχει σημαντικά θετική επίπτωση στις σχεδιαζόμενες δραστηριότητες και στην προστασία περιοχών μεγάλης περιβαλλοντικής και οικονομικής αξίας που διαθέτει η περιοχή μας.

Εξίσου αναγκαίος είναι ο καθορισμός των περιοχών (ζωνών) υφαλμύρηνσης των παράκτιων υδροφόρων συστημάτων με βάση τις πιέσεις (αγροτικές καλλιέργειες, άρδευση, ύδρευση, βιομηχανία, τουρισμός).

Κλείνοντας θεωρώ απαραίτητο να παρθούν υπόψη οι προτάσεις των φορέων του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (τμήμα Δυτικής Ελλάδας) και του ΓΕΩΤ.Ε.Ε (παράρτημα Πελοποννήσου Δυτικής Στερεάς), τις οποίες τις κρίνω πάρα πολύ επικοδομητικές και σοβαρές και εμένα με έχουνε βοηθήσει και τις έχω λάβει σοβαρά υπόψη μου.