Η ιστορία της διάσημης πολεμικής φωτογραφίας που ήταν στημένη

Υπάρχει ένα «ρητό» το οποίο μέσα στην απόλυτη κυνικότητά του αναφέρει πως «δεν πρέπει ποτέ να αφήνεις την αλήθεια να σου χαλάει μια ωραία ιστορία»! Είτε καλό, είτε κακό, αυτό το «ρητό» το έχουν ακολουθήσει μέσα στο πέρασμα των χρόνων πολλοί. Μπορεί να το ήξεραν, μπορεί και όχι, το θέμα, ωστόσο, είναι πως δεν άφησαν την αλήθεια να τους χαλάσει μια ωραία ιστορία.

Αν, τώρα, στην παραπάνω εξίσωση βάλουμε και τα οικονομικά τότε τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο… ξεκάθαρα. Η αλήθεια μπορεί να μπει για λίγο στην άκρη προκειμένου να εξυπηρετηθούν κάποια συμφέροντα. Δεν είναι απαραίτητο πως αυτό γίνεται με κακή πρόθεση. Έτσι κι αλλιώς η αλήθεια δεν μπορεί να μείνει στην άκρη για πολύ καιρό.

Αυτό έγινε και σε μια από τις πιο αιματηρές και φονικές μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή ανάμεσα σε Αμερικανούς και Ιάπωνες στο νησί της Ίβο Τζίμα. Εκεί έχει τραβηχτεί μια από τις διασημότερες πολεμικές φωτογραφίες όλων των εποχών. Πολλοί λένε πως αυτή είναι η διασημότερη. Μικρή σημασία έχει αυτό.

Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι το τι έγινε εκεί την ημέρα που οι Αμερικάνοι κατέλαβαν έναν λόφο στρατηγική σημασίας.

Η αιματηρή μάχη της Ίβο Τζίμα

Στις αρχές του 1945 ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε επί της ουσίας κριθεί υπέρ των συμμαχικών δυνάμεων. Ελάχιστα ήταν τα μέτωπα που δίνονταν ακόμα μάχες με στρατηγική σημασία. Ένα από αυτά τα μέτωπα ήταν αυτό του Ειρηνικού.

Εκεί Αμερικάνοι και Ιάπωνες συνέχιζαν να μάχονται δίχως έλεος. Και εκεί, ωστόσο, η πλάστιγγα είχε αρχίσει να γέρνει προς την πλευρά των στρατιωτών των ΗΠΑ. Οι Ιάπωνες έδιναν τον «υπέρ πάντων αγώνα» με στόχο να κρατήσουν τα τελευταία κρίσιμα νησιά. Ο ναύαρχος Τσέστερ Νίμιτζ ήταν αυτός που τον Φεβρουάριο εκείνης της χρονιάς υπέδειξε το νησί Ίβο Τζίμα ως τον επόμενο μεγάλο στόχο.

Ίβο Τζίμα σημαίνει στα Ιαπωνικά «Νησί του θείου» εξαιτίας των θειούχων κοιτασμάτων που υπάρχουν στην μόλις 21 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκτασή του. Το νησάκι ανήκει στη συστάδα νήσων Ογκασαβάρα και απέχει 650 ναυτικά μίλια νότια του Τόκιο. Αυτό ήταν και το στοιχείο που «τράβηξε» τους Αμερικάνους. Από εκεί θα μπορούσαν να ξεκινάνε τα βομβαρδιστικά τους με τελικό προορισμό την ιαπωνική ενδοχώρα.

Σημείο στρατηγικής σημασίας ο λόφος Σουριμπάτσι, ύψους 166 μέτρων. Αυτό ήθελαν να κατακτήσουν οι 110.000 Αμερικάνοι στρατιώτες. Αυτό να υπερασπιστούν οι 22.000 Ιάπωνες.

Η επίθεση του στρατού των ΗΠΑ ξεκίνησε το πρωί της 19ης Φεβρουαρίου. Η αντίσταση των Ιαπώνων ήταν πρωτόγνωρη. Στο τέλος της τέταρτης ημέρας οι αμερικάνοι κατάφεραν και κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος του λόφου Σουριμπάτσι και ύψωσαν την σημαία των ΗΠΑ.

Μια θρυλική φωτογραφία και η «κρυμμένη» αλήθεια

Παρών σε εκείνη την ιστορική στιγμή ήταν ο φωτογράφος του Associated Press, Τζο Ρόζενταλ ο οποίος φωτογράφισε τους στρατιώτες να υψώνουν στον λόφο την αστερόεσσα. Και κάπου εδώ αρχίζει η ιστορία να… περιπλέκεται.

Εκείνη την εποχή οι ΗΠΑ βρίσκονταν από οικονομικής άποψης με την πλάτη στον τοίχο. Τα πολεμικά μέτωπα ήταν πολλά και τα χρήματα στα κρατικά ταμεία ελάχιστα. Ήταν ορατός ο κίνδυνος τα στρατεύματα της χώρας να αναγκαστούν να υποχωρήσουν καθώς δεν μπορούσε να γίνει ο απαραίτητος ανεφοδιασμός τους.

Όλοι είχαν ανάγκη από μια σπουδαία και συμβολική νίκη προκειμένου να ανυψωθεί το ηθικό των πολιτών και να… βάλουν το χέρι στην τσέπη αγοράζοντας πολεμικά ομόλογα. Η ευκαιρία αυτή δόθηκε στην στρατιωτική ηγεσία της χώρας με την μάχη της Ίβο Τζίμα. Η κατάληψη του λόφου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ανάλογα. Αυτό που έλειπε ήταν το «κερασάκι στην τούρτα». Όπου… «τούρτα» ο λόφος και όπου «κερασάκι» η σημαία.

Οι στρατιωτικοί εκμεταλλεύονται την παρουσία του Τζο Ρόζενταλ στο σημείο και πριν ακόμα οι μάχες τελειώσουν και ολοκληρωθεί η κατάληψη του λόφου, βάζουν έξι στρατιώτες να υψώσουν την αμερικάνικη σημαία. Η πρώτη, ωστόσο, ήταν μικρή και η φωτογραφία ήταν καλή μεν αλλά δεν είχε αυτό το… ηρωικό.

Δίνεται διαταγή να φέρουν μια μεγαλύτερη. Υποστέλλεται η μικρή και οι έξι στρατιώτες υψώνουν την δεύτερη και μεγαλύτερη ακολουθώντας τις οδηγίες του φωτογράφου. Τότε έρχεται το «μαγικό κλικ»! Ο Ρόζενταλ καταφέρνει να βγάλει μια από τις πλέον ιστορικές πολεμικές φωτογραφίες. Το ότι ήταν «στημένη» μικρή σημασία έχει για όλα αυτά που ακολούθησαν. Όπως είπαμε, άλλωστε, «δεν πρέπει ποτέ να αφήνεις την αλήθεια να σου χαλάει μια ωραία ιστορία»!

Ήρωες στην υπηρεσία του θεάματος

Μετά τις φωτογραφίες που τράβηξε ο Ρόζενταλ οι μάχες συνεχίστηκαν. Για την ακρίβεια τελείωσαν (με την κατάληψη του νησιού από τους Αμερικάνους) στις 26 Μαρτίου! Οι ΗΠΑ έχασαν περίπου 6.000 στρατιώτες και περισσότεροι από 19.000 τραυματίστηκαν. Αντίστοιχα, από τους 22.000 Ιάπωνες μόλις 216 επέζησαν κι αυτοί αιχμαλωτίστηκαν. Ανάμεσα στους νεκρούς Αμερικανούς στρατιώτες ήταν και τρεις από τους έξι που ύψωσαν τη σημαία στο λόφο.

Αρχικά το ότι η φωτογραφία ήταν σκοτεινή και δεν φαίνονταν πρόσωπα εξυπηρετούσε απόλυτα τους επιτελείς στην Ουάσινγκτον οι οποίοι έτριβαν τα χέρια τους βλέποντας πως ένα «κλικ» αναζωπύρωσε το πατριωτικό ηθικό των αμερικανών που  άρχισαν να αγοράζουν με πάθος τα πολεμικά ομόλογα.

Στη δεύτερη φάση, ωστόσο, η φωτογραφία δεν αρκούσε. Έπρεπε οι ίδιοι οι ήρωες της Ίβο Τζίμα να παρουσιαστούν μπροστά στους συμπατριώτες τους, να τους εξιστορήσουν επικές πολεμικές ιστορίες και να ζητήσουν οι ίδιοι την αγορά ομολόγων για την ενίσχυση των κρατικών ταμείων. Όταν οι επιτελείς έμαθαν πως οι τρείς σκοτώθηκαν στη μάχη λίγο αργότερα, έδωσαν άρον- άρον φύλλο πορείας στους άλλους τρείς για να επιστρέψουν στις ΗΠΑ, υπό τον φόβο πως θα σκοτώνονταν και εκείνοι κάτι που θα ήταν τρομερό πλήγμα στο… marketing του πολέμου!

Αυτοί οι τρείς, λοιπόν, έγιναν κάτι σαν… περιοδεύων θίασος και συμμετείχαν σε δεκάδες κακόγουστες φιέστες προκειμένου να πείσουν τους αμερικάνους να βάλουν το χέρι στην τσέπη.

Ο Ινδιάνος Άιρα Χέιζ και ο ταπεινός Χάρολντ Σουλτς

Τζον Μπράντλεϊ, Ρενέ Γκανιόν, Άιρα Χέιζ, Χένρι Χάνσεν, Μάικλ Στρανκ και Φράνκλιν Σούσλι. Αυτά είναι τα ονόματα των έξι στρατιωτών που ύψωσαν (και ξανα-ύψωσαν) τη σημαία των ΗΠΑ στο λόφο. Ο φωτογράφος του Associated Press μέσα στον κακό χαμό δεν κράτησε τα ονόματά τους κάτι που έγινε μερικά 24ωρα αργότερα και ενώ η φωτογραφία είχε αρχίσει να κάνει τη… «δουλειά» της πίσω στις ΗΠΑ.

Το θέμα, ωστόσο, όπως προέκυψε αργότερα ήταν πως ο Τζον Μπράντλεϊ ουδέποτε συμμετείχε στην έπαρση της σημαίας. Και αυτό ήταν κάτι που έπρεπε να μείνει κρυφό γιατί θα έκανε κακή εντύπωση.

Η αλήθεια αποκαταστάθηκε πολλές δεκαετίες αργότερα. Όπως αποδείχθηκε ο Χάρολντ Σουλτς ήταν ο έκτος στρατιώτης. Το εκπληκτικό, ωστόσο, ήταν πως ο Σουλτς πήρε το… κοινό μυστικό στον τάφο του. Ποτέ δεν διεκδίκησε μερίδιο της δημοσιότητας. Η αποκατάσταση έγινε όταν αυτός πλέον είχε πεθάνει.

Μια άλλη ιστορία που δείχνει το πόσο τραγική ήταν η διαχείριση της φωτογραφίας ήταν εκείνη του ινδιάνου Άιρα Χέιζ ο οποίος έμαθε πως οι υπόλοιποι συμπολεμιστές του είχαν σκοτωθεί στην Ίβο Τζίμα όταν πλέον βρισκόταν στις ΗΠΑ και συμμετείχε στη μια φιέστα μετά την άλλη.

Αυτό ήταν κάτι που του στοίχισε διότι θεώρησε πως τους πρόδωσε φεύγοντας από το πεδίο της μάχης προκειμένου να συμμετάσχει σε δεξιώσεις. Ο Χέιζ βυθίστηκε στην κατάθλιψη και το αλκοόλ με αποτέλεσμα να πεθάνει μόνος και ξεχασμένος μερικά χρόνια αργότερα.