Προς νέο "ψυχρό πόλεμο" με ΗΠΑ και ΕΕ οδεύει η Τουρκία

Σοβαρούς κλυδωνισμούς φαίνεται πως θα αντιμετωπίσουν την επόμενη περίοδο οι σχέσεις της Τουρκίας τόσο με την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και με τις ΗΠΑ, εάν ο τούρκος πρόεδρος αποφασίσει να προχωρήσει στην επαναφορά της θανατικής ποινής ή να παρακάμψει τις δημοκρατικές διαδικασίες και τις εγγυήσεις του κράτους δικαίου.

Ευρώπη και Αμερική έστειλαν την Δευτέρα σαφές μήνυμα προς την Άγκυρα ότι θα παρακολουθούν από κοντά τις κινήσεις της την επόμενη περίοδο, τη στιγμή που η τουρκική κυβέρνηση συνεχίζει με αμείωτη ένταση το πογκρόμ με χιλιάδες συλλήψεις και απομακρύνσεις σε στρατό, σώματα ασφαλείας, δικαστικό σώμα και δημόσιο τομέα.

Η Άγκυρα προς το παρόν δείχνει πάντως αποφασισμένη να προχωρήσει τα σχέδια της για εκ βάθρων αναδιάρθρωση της κρατικής μηχανής και αυστηρή τιμωρία των υπαίτιων του πραξικοπήματος, ζητώντας μετ'επιτάσεως από τις ΗΠΑ την έκδοση του ιεροκήρυκα Φ. Γκιουλέν, τον οποίο κατονομάζει ως ηθικό αυτουργό της στάσης. Δεν διστάζει μάλιστα να εκτοξεύσει και έμμεσες απειλές προς τις ΗΠΑ. Χαρακτηριστική είναι η δήλωσε του Μ. Γιλντιρίμ ότι εάν η Ουάσινγκτον συνεχίσει να ζητά αποδείξεις για την ενοχή του Γκιουλέν, η φιλική σχέση με την Άγκυρα μπορεί να αμφισβητηθεί.

Όπως έγινε γνωστό, το απόγευμα της Δευτέρας επτά τούρκοι εισαγγελείς (prosecutors) μπήκαν στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ που χειρίζονται οι ΗΠΑ στην Τουρκία κατά του ISIS, ως μέρος της έρευνας που διεξάγεται για το ποιοι κρύβονται πίσω από το πραξικόπημα. Είναι σαφές ότι μια τέτοια κίνηση δεν μπορεί παρά να προκαλέσει περαιτέρω ανησυχία στις ΗΠΑ, αν λάβει κανείς υπόψη τα υπονοούμενα που άφησαν τις περασμένες ημέρες ορισμένοι τούρκοι αξιωματούχοι περί πιθανής εμπλόκής των ΗΠΑ στο πραξικόπημα.

Σε κάθε περίπτωση, ένα νέο και σαφώς απρόβλεπτο κεφάλαιο ανοίγει στις σχέσεις της γείτονος με όλους τους μεγάλους διεθνείς παίκτες τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στην Ουάσινγκτον.

ΕΕ: Με θανατική ποινή, ξεχάστε την Ευρώπη

Σαφές προειδοποιητικό μήνυμα στην Τουρκία και στον Ερντογάν έστειλε τη Δευτέρα η Ε.Ε. για τυχόν επαναφορά της θανατικής ποινής, με στόχο την τιμωρία όσων κατηγορούνται ότι συμμετείχαν στην αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος στη γείτονα.

 «Η Γερμανία και η ΕΕ έχουν μια σαφή στάση: Απορρίπτουμε κατηγορηματικά τη θανατική ποινή. Η εισαγωγή της θανατικής ποινής στην Τουρκία θα σημάνει τη λήξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ», είπε ο εκπρόσωπος Τύπου της γερμανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης Στέφαν Ζάιμπερτ. 

Το μήνυμα ότι η επαναφορά της θανατικής ποινής θα οδηγήσει στο πάγωμα της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας μετέφερε και η ίδια η καγκελάριος Μέρκελ στον πρόεδρο Ερντογάν σε τηλεφωνική συνομιλία που είχε μαζί του. «Η καγκελάριος παρότρυνε τον πρόεδρο να ακολουθήσει τους κανόνες της αναλογικότητας και του κράτους δικαίου» δήλωσε εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης, τονίζοντας το κύμα συλλήψεων και απομακρύνσεων στην Τουρκία δημιουργεί έντονη ανησυχία. Η καγκελάριος είπε στον Ερντογάν ότι η επαναφορά της θανατικής ποινής στην Τουρκία δεν είναι με κανένα τρόπο συμβατή με την ιδιότητα του μέλους της ΕΕ, πρόσθεσε η εκπρόσωπος.

Οι τουρκικές αρχές πρέπει να σεβαστούν τα συνταγματικά και τα θεμελιώδη δικαιώματα στην απάντηση που δίνουν στο αποτυχημένο πραξικόπημα, δήλωσε από την πλευρά της η επικεφαλής της διπλωματίας της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι.

«Καμιά χώρα δεν μπορεί να γίνει μέλος της ΕΕ αν εισαγάγει τη θανατική ποινή», δήλωσε σε δημοσιογράφους η Μογκερίνι, όταν ερωτήθηκε σχετικά με το ενδεχόμενο η υποψήφια για ένταξη Τουρκία να εκτελέσει αρχηγούς του αποτυχημένου πραξικοπήματος. Η ίδια επισήμανε επίσης πως η Τουρκία είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και έχει υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που απαγορεύει τη θανατική ποινή σε όλη την ήπειρο. «Η Τουρκία είναι ένα σημαντικό μέρος του Συμβουλίου της Ευρώπης και δεσμεύεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που είναι πολύ σαφής στο θέμα της θανατικής ποινής», δήλωσε η Μογκερίνι.

«Ζητούμε την πλήρη τήρηση της συνταγματικής τάξης και εμείς ως ΕΕ υπογραμμίζουμε τη σημασία του έχει η κυριαρχία του κράτους δικαίου στη χώρα», δήλωσε η Μογκερίνι σε συνέντευξη Τύπου μετά τη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ με τον Αμερικανό ομόλογό τους Τζον Κέρι στις Βρυξέλλες. «Συμμεριζόμαστε τις ανησυχίες για αυτό που συμβαίνει στη χώρα αυτές τις ώρες. Πρέπει να σεβαστούμε, να κάνουμε την Τουρκία να σεβαστεί τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες», σημείωσε η επικεφαλής της διπλωματίας της ΕΕ.

Αυστρία: Απομακρύνεται η προοπτική ένταξης

Υπάρχει μία διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, που έχει μία προοπτική η οποία τώρα όμως έχει απομακρυνθεί περισσότερο μετά τα τελευταία γεγονότα, ενώ ενδεχόμενη επαναφορά της θανατικής ποινής θα έδειχνε πως η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται να κινηθεί προς μία βασική συναίνεση με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτά εκτίμησε ο ομοσπονδιακός καγκελάριος της Αυστρίας και αρχηγός των Σοσιαλδημοκρατών, Κρίστιαν Κερν.

Σε συνέντευξή του το μεσημέρι στη δημόσια Αυστριακή Ραδιοφωνία, ο Αυστριακός καγκελάριος τόνισε πως κανείς θα πρέπει να παρακολουθεί με προσοχή τις περαιτέρω εξελίξεις στην Τουρκία, η οποία, όπως σημείωσε, αποτελεί σημαντικό εταίρο για την Ευρώπη σε ζητήματα της πολιτικής για την ασφάλεια και της αντιμετώπισης του μεταναστευτικού ζητήματος, αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι μονόδρομος.

«Χρειαζόμαστε την Τουρκία, αλλά και η Τουρκία χρειάζεται την Ευρώπη», τόνισε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως αυτό σημαίνει για την Ευρώπη ότι θα πρέπει να ζητήσει από την Τουρκία να τηρήσει τις προδιαγραφές της δημοκρατικής πολιτικής και του κράτους δικαίου.

Μηνύματα και από τις ΗΠΑ

Προειδοποιητικά μηνύματα προς την Άγκυρα έστειλαν ωστόσο και οι ΗΠΑ. «Καλούμε σταθερά την κυβέρνηση της Τουρκίας να διατηρήσει την ηρεμία και τη σταθερότητα στη χώρα και την καλούμε επίσης να σεβαστεί τους δημοκρατικούς θεσμούς της χώρας και το κράτος δικαίου», δήλωσε ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι.

Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Κέρι, το ΝΑΤΟ θα παρακολουθεί από κοντά τις επόμενες ημέρες την κατάσταση στην Τουρκία για να διασφαλίσει ότι η χώρα πληροί την απαίτηση της συμμαχίας όλα τα μέλη της να τηρούν τους κανόνες της δημοκρατικής διακυβέρνησης. «Προφανώς πολλοί άνθρωποι έχουν συλληφθεί και μάλιστα πολύ σύντομα. Το επίπεδο επαγρύπνισης και ελέγχου θα αυξηθεί τις επόμενες ημέρες. Ελπίζουμε ότι θα μπορέσουμε να λειτουργήσουμε με έναν εποικοδομητικό τρόπο που θα αποτρέψει ένα πισωγύρισμα» σημείωσε ο Κέρι.

Αναφορικά με το τουρκικό αίτημα να εκδοθεί ο Γκιουλέν, ο Κέρι τόνισε πως «οι ΗΠΑ έχουν μια επίσημη διαδικασία για τον χειρισμό αιτημάτων έκδοσης, η Τουρκία πρέπει να στείλει στοιχεία, όχι ισχυρισμούς».

Επιμένει η Άγκυρα

«Εάν οι φίλοι μας συνεχίσουν να ζητούν από εμάς αποδείξεις (σσ. του ρόλου του Γκιουλέν στο πραξικόπημα) τότε θα αναγκαστούμε να αμφισβητήσουμε τη φιλία μας». Αυτό δήλωσε ο τουρκος πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλτνιρίμ, στέλνοντας απο τη μεριά του μήνυμα προς τις ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή, ο Γιλντιρίμ έθεσε όρους για μια ενδεχόμενη κατάργηση της θανατικής ποινής, σημειώνοντας ότι μια τέτοια απόφαση δεν θα πρέπει να ληφθεί βιαστικά, ενώ θα απαιτούσε και αλλαγή του Συντάγματος. Ωστόσο, σημείωσε πως δεν θα μπορεί να αγνοηθεί το αίτημα του λαού.

«Είναι ένα θέμα για το οποίο πρέπει να σκεφτούμε ενδελεχώς, να συζητηθεί στο κοινοβούλιο, το οποίο απαιτεί μια αλλαγή του Συντάγματος», σημείωσε ο Γιλντιρίμ, προσθέτοντας ότι «δεν είναι καλό να λαμβάνεται μια απόφαση εσπευσμένα (...) αλλά το αίτημα του λαού δεν μπορεί να αγνοηθεί».

Η Τουρκία και οι ΗΠΑ μπορεί ορισμένες φορές να έχουν διαφωνίες, είναι όμως σύμμαχοι και η Άγκυρα δεν θα ήθελε να διακινδυνεύσει αυτή τη διμερή σχέση, δήλωσε από τη μεριά του ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Τουρκίας Mehmet Simsek, σε ένα βήμα αποκλιμάκωσης της έντασης.  

Η Τουρκία δεν πρόκειται να οπισθοχωρήσει ποτέ από τα επιτεύγματα της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, δήλωσε από τη μεριά του ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών.