Απαραίτητη κρίνει την ανάληψη δράσης για τα «παντοτινά χημικά» η Κομισιόν, έπειτα από δεκαετίες ολόκληρες χρήσης τους σε χιλιάδες προϊόντα λόγω της αντοχής τους, όπως τα αντικολλητικά τηγάνια και τα καλλυντικά. Οι τοξικές αυτές ουσίες ανιχνεύονται πλέον παντού στο περιβάλλον αλλά και στον ανθρώπινο οργανισμό όπου παραμένουν για πάντα.
«Το νερό είναι ζωή – Να δράσουμε τώρα για να προστατεύσουμε αυτόν τον πολύτιμο πόρο» λέει η φον ντερ Λάιεν
Πρόκειται για τις υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ενώσεις (PFAS), μια ομάδα βιομηχανικών χημικών που μολύνουν το νερό, τον αέρα, το έδαφος και το σώμα μας.
Στις αρχές του χρόνου η Ευρωπαϊκή Ένωση διά της επιτρόπου Περιβάλλοντος είχε κάνει λόγο για ανάγκη απαγορεύσεων εν μέσω ανησυχιών για τις «αθάνατες» συνθετικές ουσίες. Και την Τετάρτη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τη νέα Στρατηγική για την Ανθεκτικότητα του Νερού, με στόχο μεταξύ άλλων την αντιμετώπιση των PFAS που περιέχει, όπως αναφέρει το Euronews.
Ένα ύπουλο και επίμονο δηλητήριο
Όπου κοιτάξετε γύρω σας, τα «παντοτινά χημικά» είναι εκεί. Ακόμα και στο νερό της βροχής. Οι PFAS – κάποιες εξ αυτών καρκινογόνες – δεν αποδομούνται εύκολα στο περιβάλλον και συσσωρεύονται στον οργανισμό ανθρώπων και ζώων.
Παρότι οι κίνδυνοι είναι γνωστοί εδώ και χρόνια, τα «παντοτινά χημικά» εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε προϊόντα όπως αντικολλητικά τηγάνια, συσκευασίες τροφίμων και καλλυντικά έως ιατρικές συσκευές, κόλλες, αφρούς πυρόσβεσης και ανεμογεννήτριες. Μεταξύ άλλων η έκθεση στα «παντοτινά χημικά» συνδέεται με περιστατικά λευχαιμίας, στειρότητας, βλαβών στο ήπαρ, γενετικών ανωμαλιών και άλλων σοβαρών παθήσεων.
Η Κομισιόν σκοπεύει τώρα να προχωρήσει σε ένα εκτεταμένο σχέδιο καθαρισμού των PFAS στο νερό, μέσω συνεργασιών δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ωστόσο, περιβαλλοντικές οργανώσεις μιλούν για χαμένη ευκαιρία. «Περιμέναμε μεγαλύτερη φιλοδοξία για περιορισμό της ρύπανσης στην πηγή», λέει η Αγγελική Λυσιμάχου από το PAN Europe.
‼️🍞 New alarming findings: very high and fast-increasing levels of forever chemical #TFA in bread, pasta and other cereal products. No time for further delay, we need an immediate ban of all #PFAS #pesticides now.https://t.co/9tIMCvXrJS pic.twitter.com/o0k3UHRlb2
— PAN Europe (@EuropePAN) June 3, 2025
Στις ΗΠΑ, το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ για τους ανθρώπους που ζουν κοντά σε πετρελαιοπηγές ή λέβητες φυσικού αερίου και συνδέεται με πολύ σοβαρές παθήσεις. Μάλιστα, οι μυστικές χημικές ουσίες μπορούν να δυσχεράνουν την παροχή επαρκούς φροντίδας σε αυτούς τους ανθρώπους, σύμφωνα με την καθηγήτρια Ιατρικής και νοσοκομειακή γιατρό στο Denver Health Medical Center στις ΗΠΑ, Ελίζαμπεθ Γκιλάσπι.
«Είναι αδύνατον να καταρτίσουμε ένα ολοκληρωμένο ιατρικό ιστορικό γιατί δεν βλέπουμε τον πλήρη κατάλογο των χημικών και δεν κατανοούμε όλη την έκταση της έκθεσης σε αυτά» εξηγεί.
«Παντοτινά χημικά»: Ανησυχητικά στοιχεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, το 2022 από τις 1.300 τοποθεσίες στην Ευρώπη που παρακολουθούνταν, το 59% των ποταμών, το 35% των λιμνών και το 73% των παράκτιων υδάτων ξεπέρασαν τα όρια ασφαλείας για το PFOS (τύπος της ευρύτερης ομάδας PFAS).
Μόνο το 37% των επιφανειακών υδάτων της Ευρώπης βρίσκονται σε καλή ή πολύ καλή κατάσταση και μόλις το 29% έχουν καλή χημική ποιότητα.
Η Ευρωπαία Επίτροπος για το Περιβάλλον και την Ανθεκτικότητα των Υδάτων, Τζέσικα Ρόσβαλ, δήλωσε ότι υποστηρίζει την απαγόρευση των PFAS σε καταναλωτικά προϊόντα όπως καλλυντικά και συσκευασίες τροφίμων. Ωστόσο, η πλήρης απαγόρευση είναι δύσκολη, λόγω της έλλειψης εναλλακτικών σε κρίσιμους τομείς όπως η ιατρική, η άμυνα και η τεχνολογία.
💧 Water is life. But we can no longer take it for granted.
— European Commission (@EU_Commission) June 4, 2025
We’ve adopted the Water Resilience Strategy to ensure that water in the EU is clean, affordable, efficient and protected.
Our future depends on how we manage water today.
Το κόστος απορρύπανσης εκτιμάται από την Επιτροπή ότι μπορεί να φτάσει τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μόνο για την επεξεργασία του πόσιμου νερού, το κόστος μπορεί να φτάσει τα 18 δισεκατομμύρια τον χρόνο.
Για ορισμένους ρύπους, όπως το TFA (τριφθοροξικό οξύ), η επεξεργασία είναι εξαιρετικά περίπλοκη και ενεργοβόρα. «Στην πράξη, αφαιρείς όλα τα μέταλλα από το νερό και τα επαναπροσθέτεις, χάνοντας μεγάλο όγκο νερού», εξηγεί η Λυσιμάχου.
«Ο ρυπαίνων πληρώνει»
Η Επιτροπή επιθυμεί να εφαρμόσει την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», ενώ δημόσια χρηματοδότηση θα προβλέπεται μόνο για περιπτώσεις όπου δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί ο υπαίτιος της ρύπανσης.
Η νέα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περιλαμβάνει επίσης μέτρα όπως ενημερωτικές εκστρατείες, επενδύσεις σε υποδομές και εκσυγχρονισμό του δικτύου, αξιοποίηση του συστήματος Copernicus για την παρακολούθηση του κύκλου του νερού και στήριξη της καινοτομίας.
Με την Ευρώπη να αντιμετωπίζει ολοένα και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, ξηρασίες και πλημμύρες και το 34% της επικράτειας της ΕΕ να πλήττεται από λειψυδρία, η εξασφάλιση της ποιότητας του νερού είναι κρίσιμη.
«Το νερό είναι ζωή», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Η ανθεκτικότητα του νερού είναι απαραίτητη για τους πολίτες, τους αγρότες, το περιβάλλον και τις επιχειρήσεις. Πρέπει να δράσουμε τώρα για να προστατεύσουμε αυτόν τον πολύτιμο πόρο».
ΗΠΑ: PFAS και εμπορικό απόρρητο
Αν και η δημοσίευση πληροφοριών στη βάση δεδομένων που τηρείται από περιβαλλοντικούς υπαλλήλους στις αμερικανικές πολιτείες είναι υποχρεωτική, ωστόσο επί χρόνια οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων επικαλούνται το εμπορικό απόρρητο για να μη δώσουν την πλήρη εικόνα της χρήσης χημικών.
BREAKING: The EPA says it plans to weaken limits on some so-called forever chemicals in drinking water, while maintaining standards on two common types. https://t.co/11RckYiki0
— The Associated Press (@AP) May 14, 2025
Μια έκθεση του 2022 από την οργάνωση Physicians for Social Responsibility διαπίστωσε ότι τα PFAS είχαν χρησιμοποιηθεί για υδραυλική ρωγμάτωση σε σχεδόν 300 πηγάδια στο Κολοράντο, αν και ο χαρακτηρισμός τους ως «εμπορικό απόρρητο» κατέστησε αδύνατη μια πληρέστερη ανάλυση, αναφέρει δημοσίευμα του Guardian.
Υπό αυτές τις συνθήκες είναι σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί με ακρίβεια τι αντλείται υπόγεια και οι περιβαλλοντολόγοι εκφράζουν την ανησυχία τους διότι δεν γνωρίζουν αν οι PFAS εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται παρά την απαγόρευσή τους στις εγκαταστάσεις.
Εν τω μεταξύ, ο Οργανισμός Προστασίας Περιβάλλοντος στις ΗΠΑ ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα ότι δίνει κι άλλο περιθώριο στις επιχειρήσεις ύδρευσης να συμμορφωθούν με τη μείωση ορισμένων χημικών ουσιών PFAS στο πόσιμο νερό και επανεξετάζει τα επιτρεπόμενα επίπεδα για άλλες, σύμφωνα με το NPR.
Πέρυσι τον Απρίλιο, ο Οργανισμός έθεσε ανώτατα όρια σε ορισμένες PFAS στο πόσιμο νερό απαιτώντας από τις κατά τόπους επιχειρήσεις ύδρευσης να συμμορφωθούν μέχρι το 2029. Τώρα, υπό την κυβέρνηση Τραμπ, προτείνει την παράταση της προθεσμίας έως το 2031 για δύο από τις πιο κοινές χημικές ουσίες PFAS, τις PFOA και PFOS.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η χημική ουσία PFOA χρησιμοποιούνταν στα μαγειρικά σκεύη από την DuPont για σχεδόν 40 χρόνια, μέχρι που το πρόβλημα που προκαλεί αποκαλύφθηκε από τον δικηγόρο Ρομπ Μπιλότ από το Οχάιο τη δεκαετία του 1990. Ο ίδιος ξεκίνησε έναν τιτάνιο αγώνα εναντίον του αμερικανικού κολοσσού για λογαριασμό εναγόντων που υπέστησαν ζημία από χημικά απόβλητα που απορρίφθηκαν σε αγροτικές κοινότητες της Δυτικής Βιρτζίνια. Η δικαίωση ήρθε σχεδόν μία εικοσαετία μετά.
Η DuPont αγόραζε τη χημική ουσία PFOA από τον κατασκευαστή της, την 3M, και την χρησιμοποιούσε για την παραγωγή Teflon. «Σιγά σιγά αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι δεν έχουμε μόνο το PFOA, αλλά και τη μεγαλύτερη ομάδα χημικών ουσιών PFAS που βρίσκονται πλέον στο περιβάλλον και στο αίμα μας» λέει ο Μπιλότ.
Η ομάδα του το 2018 κατέθεσε ομαδική αγωγή για τις PFAS, ζητώντας από το ομοσπονδιακό δικαστήριο να απαιτήσει τη σύσταση μιας νέας επιστημονικής επιτροπής που θα επιβεβαιώσει τον βαθμό στον οποίο προκαλούν βλάβη όλες αυτές οι χημικές ουσίες που βρίσκονται στο αίμα των ανθρώπων.
Πηγή: In.gr
