Μας αποσπά την προσοχή, μας κλέβει το χρόνο, βλάπτει την face to face επαφή με τους φίλους μας, μας κρατά ξάγρυπνους τη νύχτα, μας κάνει να αγοράζουμε πράγματα που δεν χρειαζόμαστε κι όμως… δεν κάνουμε χωρίς αυτό και μάλιστα πολλοί το τσεκάρουμε κυριολεκτικά εκατοντάδες φορές την ημέρα. Εννοείται βέβαια πως το κινητό, έχει και τα καλά του και αυτά δεν είναι λίγα, αλλά η σχέση που έχουμε αναπτύξει σήμερα με τα smartphone μας και τα social media, άνετα μπορεί να χαρακτηριστεί πλέον ως μια μορφή καθημερινού αυτοτραυματισμού.
Γιατί δεν σταματάμε; Ή μάλλον καλύτερα, μπορούμε να σταματήσουμε να σκρολάρουμε;
Ο ήχος μιας ειδοποίησης, η ελκυστικότητα μιας κόκκινης καρδούλας, η υπόσχεση ενός χαριτωμένου βίντεο με ζωάκια που ακολουθεί, ένας πιασάρικος τίτλος, η αίσθηση της επιβεβαίωσης από ξένους, όλα αυτά μπορούν να ενεργοποιήσουν το σύστημα ντοπαμίνης του εγκεφάλου, το οποίο συνεχώς ενισχύει ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές ελέγχου.
Δεν σοκάρουν λοιπόν τα στατιστικά που θέλουν τους Αμερικάνους να περνούν κατά μέσο όρο από τρεις έως πέντε ώρες την ημέρα στα smartphone τους ενώ για τους νεότερους ενήλικες, αυτός ο αριθμός ανεβαίνει σε έξι ή επτά ώρες. Ελέγχουμε τις συσκευές μας περίπου 205 φορές την ημέρα, ένας αριθμός που δείχνει λιγότερο μια συνειδητή επιλογή και περισσότερο ένα είδος αντανακλαστικού, αυτοματοποιημένου «τικ».
Μια δημοσκόπηση της εταιρείας Gallup το 2022 αποκάλυψε ότι το 58% των Αμερικανών πιστεύει πως χρησιμοποιεί το κινητό του πάρα πολύ. Αυτός ο αριθμός φτάνει σχεδόν το 80% για όσους είναι κάτω των 30 ετών. Παρά τη διαδεδομένη ανησυχία, άλλη έρευνα έδειξε ότι μόνο το 17% των ανθρώπων αισθάνονταν ότι μπορούσαν να περάσουν μια ολόκληρη ημέρα χωρίς αυτό. Μάλιστα, το 8% δήλωσε ότι θα άντεχε λιγότερο από μία ώρα.
Συνεχίζοντας με τα επιστημονικά δεδομένα, μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια διαπίστωσε ότι ο περιορισμός της χρήσης των social media σε μόλις 30 λεπτά την ημέρα οδήγησε σε σημαντική μείωση του άγχους, της κατάθλιψης και της μοναξιάς των συμμετεχόντων. Άλλη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Preventive Medicine, συνέδεσε τη «βαριά» χρήση των social media με διπλάσιο κίνδυνο κοινωνικής απομόνωσης.
Θα αγνοούσαμε άραγε τέτοιους εντυπωσιακούς αριθμούς σε άλλους τομείς της ζωής μας; Θα τρώγαμε ένα φαγητό κάθε μέρα που γνωρίζουμε ότι θα μας κάνει πιο κουρασμένους, πιο ανήσυχους, πιο καταθλιπτικούς και θα υπονομεύσει τη σύνδεσή μας με άλλους ανθρώπους;
Απομάκρυνση από το κινητό με συνταγή γιατρού…
Μια πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Τέξας ζήτησε από 467 συμμετέχοντες να εγκαταστήσουν μια εφαρμογή που να μπλοκάρει την πρόσβασή τους στο διαδίκτυο για δύο εβδομάδες. Σχεδόν τα τρία τέταρτα (71%) ανέφεραν βελτίωση στην ψυχική τους υγεία, με την μέση μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων να ξεπερνά εκείνη κάποιων κλινικών δοκιμών αντικαταθλιπτικών.
Οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι κοιμόντουσαν καλύτερα, ένιωθαν πιο κοινωνικά συνδεδεμένοι και είχαν μεγαλύτερη αίσθηση αυτονομίας στο χρόνο και τις αποφάσεις τους.
Με άλλα λόγια, το να απομακρυνθούμε από τα τηλέφωνά μας φαίνεται να έχει ισχυρότερη θετική επίδραση από το να παίρνουμε αντικαταθλιπτικά…
Αδύνατο να ζήσουμε χωρίς αυτό, αλλά να τι μπορούμε να κάνουμε
Η ιδέα να εγκαταλείψουμε τα smartphone εντελώς είναι αδύνατη. Άλλωστε χρειαζόμαστε το κινητό μας για διάφορες πρακτικές εργασίες, για να επικοινωνούμε γρήγορα και εύκολα, για να ψυχαγωγούμαστε κ.λπ. Αντ’ αυτού, πρέπει να καλλιεργήσουμε μια πιο υγιή και ισορροπημένη σχέση με τις συσκευές μας.
Μια απλή και αποτελεσματική στρατηγική είναι να περιορίσουμε τον χρόνο μας στα social media σε 30 λεπτά την ημέρα. Κατά τη διάρκεια αυτών των λεπτών, είναι ωφέλιμο να υπάρχει σκοπός και πρόθεση. Απολαύστε το, συγκεντρωθείτε σε αυτό, μειώστε την ταχύτητα του scrolling και επεξεργαστείτε ό,τι βλέπετε. Κάντε το χωρίς ενοχές, περάστε καλά και σταματήστε μετά από μισή ώρα.
Ακολουθούν 10 επιπλέον πρακτικές συμβουλές για να χρησιμοποιούμε το τηλέφωνό μας συνειδητά και όχι ψυχαναγκαστικά:
- Αποφύγετε τις οθόνες για τα πρώτα 30 λεπτά αφού ξυπνήσετε και απολαύστε τον καφέ σας σκεπτόμενοι τους στόχους της ημέρας ή απολύτως τίποτα…
- Απενεργοποιήστε τις μη απαραίτητες ειδοποιήσεις.
- Αλλάξτε την οθόνη σας σε γκρι κλίμακα. Αυτή η μικρή αλλαγή μειώνει τη σαγηνευτική οπτική διέγερση της οθόνης.
- Τοποθετήστε το τηλέφωνο μακριά κατά τη διάρκεια των γευμάτων, του ύπνου, μιας εργασίας που απαιτεί συγκέντρωση και των συνομιλιών με φίλους. Αφαιρέστε τον πειρασμό από το οπτικό σας πεδίο ακριβώς όπως δεν θα παίρνατε ένα λαχταριστό κομμάτι σοκολατόπιτας στο γραφείο αν προσπαθούσατε να κάνετε δίαιτα.
- Δημιουργήστε φυσικά εμπόδια… Βάλτε το κινητό σας σε συρτάρι ή στην τσάντα για να μην είναι η πρόσβαση τόσο εύκολη.
- Χρησιμοποιήστε κωδικό πρόσβασης αντί για αναγνώριση προσώπου με την ίδια λογική της προσθήκης λίγης δυσκολίας…
- Παρακολουθήστε τη χρήση σας και θέστε όρια στις εφαρμογές.
- Κάντε παύση πριν πιάσετε το κινητό σας και αναρωτηθείτε: Τι νιώθω; Τι ψάχνω;
- Συχνά, απλώς αναζητούμε σύνδεση. Καλέστε ή συναντηθείτε προσωπικά αν αυτό που επιθυμείτε είναι η επαφή.
- Αντικαταστήστε το σκρολάρισμα στα social media με κάτι πιο υγιές και θετικό, οτιδήποτε λειτουργεί για εσάς.
Όταν οι συνεχείς ενημερώσεις και τα «likes» διακόπτονται, οι περισσότεροι άνθρωποι παρατηρούν ότι γίνονται πιο παρόντες, πιο παραγωγικοί και πιο ήρεμοι. Ακόμη και τρεις μέρες χωρίς social media μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τη διάθεση και τη συγκέντρωση. Μια εβδομάδα «αποτοξίνωσης» μπορεί να μειώσει αισθητά το άγχος. Αυτό το ήρεμο συναίσθημα, πιθανώς το έχετε νιώσει στις διακοπές σας.
Δημιουργώντας μια στρατηγική για το κινητό μας που λειτουργεί για εμάς και ακολουθώντας την με αποφασιστικότητα, μπορούμε να είμαστε σκόπιμοι αντί για αυτόματοι και να απολαύσουμε τα οφέλη.
