Ενδομητρίωση: Όσα πρέπει να ξέρεις, από τον Κωνσταντίνο Καλλιόδη

endomitriosi intro 2

Εκατομμύρια γυναίκες σε ολόκληρο τον πλανήτη ταλαιπωρούνται από ενδομητρίωση. Αυτή η παράξενη, όχι και τόσο σπάνια πάθηση δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί αν και πλέον η επιστήμη έχει στα χέρια της τους απαραίτητους μηχανισμούς για την διάγνωση και την αντιμετώπισή της.

Η ενδομητρίωση μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα που δυσκολεύουν αρκετά την καθημερινότητα των γυναικών που νοσούν και να δημιουργήσει προβλήματα γονιμότητας. Προσβάλλει γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία και οι αιτίες εμφάνισής της ποικίλουν ανά περίπτωση.

Ο Κωνσταντίνος Καλλιόδης, Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος, μας εξηγεί αναλυτικά όσα πρέπει να γνωρίζουμε για την ενδομητρίωση…

«Η ενδομητρίωση είναι μια καλοήθης γυναικολογική πάθηση, με συχνότητα περί τα 4% - 5% στον γενικό πληθυσμό. Χαρακτηρίζεται από την έκτοπη ανάπτυξη ενδομητρίου, δηλαδή του ιστού που επενδύει το εσωτερικό της μήτρας, σε διάφορες θέσεις. Οι εστίες ενδομητρίωσης ανταποκρίνονται αρμονικά ακριβώς όπως το ενδομήτριο, αιμορραγώντας κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.

Συχνότερες εντοπίσεις είναι οι ωοθήκες, οι σάλπιγγες, οι ιερομητρικοί σύνδεσμοι, το έντερο, ο κόλπος, ο τράχηλος της μήτρας, η ουροδόχος κύστη, κ.α. Σπανιότερες εστίες ενδομητρίωσης μπορούν να εντοπιστούν στον θώρακα, τον ομφαλό και τον βλεννογόνο της μύτης.

Κυρίαρχη συμπτωματολογία της ενδομητρίωσης

Οι θέσεις εντόπισης και η έκταση της νόσου καθορίζουν την συμπτωματολογία. Κυριαρχούν κυρίως:

Δυσμηνόρροια: Έντονος πόνος με την έναρξη της εμμήνου ρύσεως, που δεν ανταποκρίνεται στην λήψη των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων.
Δυσπαρεύνια: Ενόχληση ή άλγος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης
Χρόνιο πυελικό άλγος
Συμπτωματολογία από το γαστρεντερικό: Δυσκοιλιότητα ή διάρροια
Υπογονιμότητα
Σημαντικότερη απώλεια αίματος κατά την έμμηνο ρύση

Αιτίες που προκαλούν ενδομητρίωση

Οι θεωρίες που έχουν επιχειρηθεί είναι πολλές. Επικρατέστερες είναι οι ακόλουθες:

Παλίνδρομη εμμηνορυσία: Το αίμα της εμμήνου ρύσεως αντί να ρέει προς τον κόλπο, ρέει ανάστροφα προς την πύελο και, μέσω των σαλπίγγων, ενδομητρικά κύτταρα εμφυτεύονται στην κοιλιά της γυναίκας (θεωρία Sampson).
Αγγειακή διασπορά: Μέσω των αγγείων και των λεμφαγγείων της μήτρας γίνεται διασπορά σε οποιοδήποτε μέρος του γυναικείου σώματος.
Αρχέγονων / Πολυδύναμων κυττάρων: Κατά την γέννηση μιας γυναίκας υπάρχουν αρχέγονα /πολυδύναμα κύτταρα σε λάθος θέσεις. Κατά τη διάρκεια της ζωής της τα κύτταρα αυτά δύναται να εξελιχθούν σε ενδομητρικά κύτταρα.
Διασπορά ενδομητρικών κυττάρων: Με συχνότητα 0,04% - 0,3% κατά τη διάρκεια της καισαρικής τομής ή άλλων γυναικολογικών επεμβάσεων μπορεί να συμβεί. Συχνότερη θέση εντόπισης είναι η ουλή της καισαρικής τομής.
Ανεπάρκεια του ανοσοποιητικού συστήματος: Σε κάποιες περιπτώσεις το αμυντικό σύστημα του οργανισμού δεν καταστρέφει κύτταρα του ενδομητρίου, τα οποία αναπτύσσονται σε λάθος θέσεις.

endomitriosi 1 Image by diana.grytsku on Freepik

Διάγνωση της ενδομητρίωσης

Το αναλυτικό ιστορικό της ασθενούς θα αποκαλύψει πληροφορίες για την διάρκεια, την εντόπιση και τους χαρακτήρες του άλγους. Κατά την γυναικολογική εξέταση θα αναζητηθεί κάποια επώδυνη μάζα στις ωοθήκες ή η μήτρα καθηλωμένη σε οπίσθια θέση.

Βασική εξέταση είναι το διακολπικό υπερηχογράφημα που θα αποκαλύψει την ύπαρξη κύστεων στις ωοθήκες. Η μαγνητική τομογραφία θα κάνει διαφοροδιάγνωση μεταξύ ενδομητριωσικών κύστεων και άλλων κύστεων στις ωοθήκες. Ο παρακλινικός έλεγχος θα ολοκληρωθεί με την μέτρηση του καρκινικού αντιγόνου CA-125. Προτιμούμε η μέτρηση να γίνεται περί την 21^η μέρα του έμμηνου κύκλου. Το CA-125 ανευρίσκεται αυξημένο σε γυναίκες με ενδομητρίωση, χωρίς όμως να αποτελεί ειδικό δείκτη.

Το «Gold - Standard» αποτελεί η λαπαροσκόπηση για την διάγνωση της ενδομητρίωσης. Θα αναδείξει τις θέσεις, την εντόπιση και την έκταση της νόσου, ενώ παράλληλα θα αντιμετωπίσει τις ενδομητριωσικές εστίες και θα λύσει τις συμφύσεις που έχουν προκληθεί.

Με την λαπαροσκόπηση ταυτόχρονα δύναται να ελεγχθεί η διαβατότητα των σαλπίγγων εγχύοντας χρωστική ουσία (κυανούν του μεθυλενίου).

Τρόποι αντιμετώπισης της ενδομητρίωσης

Η θεραπεία της ενδομητρίωσης μπορεί να είναι φαρμακευτική, χειρουργική ή συνδυασμός και των δύο.

Η φαρμακευτική θεραπεία στηρίζεται στην χρήση αντισυλληπτικών δισκίων και GnRH–αγωνιστών. Τα αντισυλληπτικά δισκία χορηγούνται για 6-12 μήνες, με στόχο την ανακούφιση των συμπτωμάτων και κυρίως της δυσμηνόρροιας και του πυελικού άλγους.

Τα GnRH ανάλογα έχουν σήμερα ευρεία χρήση για την αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης. Συνήθως, η διάρκεια θεραπείας είναι 6 μήνες με δόση 11,25mg ανά 3μηνο. Η χορήγησή τους οδηγεί σε αμηνόρροια. Για την αντιμετώπιση των παρενεργειών τους γίνεται συνχορήγηση χαμηλών δόσεων οιστρογόνων και προγεσταγόνων.

Η χειρουργική θεραπεία περιλαμβάνει την λαπαροσκοπική αφαίρεση των ενδομητριωσικών κύστεων, τον καυτηριασμό όλων των εστιών της νόσου, τη λύση των συμφύσεων και την αποκατάσταση της ανατομίας της γυναικείας πυέλου.

Η λαπαροτομία (ανοιχτό χειρουργείο) εφαρμόζεται σε γυναίκες με προχωρημένα στάδια της νόσου και όπου απαιτείται ριζική αντιμετώπιση.

Συνήθως, για την μείωση του κινδύνου υποτροπής απαιτείται η φαρμακευτική αγωγή με GnRH–αγωνιστές μετά το χειρουργείο για 6 μήνες.

Η ενδομητρίωση παρουσιάζει υψηλά ποσοστά υποτροπών. Το 10% - 20% των ασθενών θα έχουν υποτροπή της νόσου σε 1 χρόνο και πάνω από το 30% στα 5 έτη.

endomitriosi 2 Image by Freepik

Ενδομητρίωση και γονιμότητα

Η ενδομητρίωση δεν σχετίζεται απόλυτα με υπογονιμότητα, αλλά προκαλεί προβλήματα γονιμότητας. Στις γυναίκες με ενδομητρίωση και αδυναμία επίτευξης εγκυμοσύνης συστήνονται τα ακόλουθα:

Αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης (φαρμακευτικά - χειρουργικά)
Πρόκληση ωορρηξίας και σπερματέγχυση, υπό προϋποθέσεις
Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (IVF)

Οδηγίες για γυναίκες με ενδομητρίωση

Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους
Διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά όπως λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης και άπαχες πρωτεΐνες
Ελαφριά άσκηση σε καθημερινή βάση

Ενδομητρίωση και κύηση

Σύμφωνα με μελέτες, η ενδομητρίωση αυξάνει περίπου κατά 1,5 φορά τον κίνδυνο αυτόματης αποβολής και κατά 2,5 φορές τον κίνδυνο εξωμητρίου κυήσεως. Οι γυναίκες με ενδομητρίωση πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά το 1^ο 3μηνο της κύησης.

Η ενδομητρίωση και τα συμπτώματα που προκαλεί υποστρέφουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Με την ολοκλήρωση της κύησης και του θηλασμού η συμπτωματολογία μπορεί να επιστρέψει».