Μαστογραφία: Όλα όσα πρέπει να ξέρεις

Της Μαρίας Αγαλιανού

Η μαστογραφία είναι μια εξέταση με αναμφισβήτητη αξία, καθώς μπορεί να αποβεί σωτήρια για τον καρκίνο του μαστού. Σκοπός της είναι ο εντοπισμός του καρκίνου πριν αυτός γίνει ογκίδιο, οπότε και είναι ευκολότερα αντιμετωπίσιμος, χωρίς να απαιτείται συνήθως καμία συστημική θεραπεία, παρά μόνο η χειρουργική αφαίρεσή του.

Παρόλο που όλες οι γυναίκες γνωρίζουν όμως, ότι από μια ηλικία πρέπει να κάνουν μαστογραφία, οι περισσότερες το αμελούν, ενώ πολλές από αυτές δεν έχουν υποβληθεί ποτέ στην εξέταση.

Πλεονεκτήματα της Μαστογραφίας

Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της μαστογραφίας έγκειται στη διάγνωση του μη ψηλαφητού καρκίνου, στις περιπτώσεις δηλαδή που η βλάβη είναι τόσο μικρή που δεν είναι δυνατόν να ψηλαφηθεί και από τα εμπειρότερα χέρια και ακόμη πιο σημαντικό, στις περιπτώσεις που η βλάβη βρίσκεται «εν τω γενάσθαι», in situ, συνήθως υπό μορφή μικροαποτιτανώσεων / άλατα ασβεστίου, τότε που με την κατάλληλη αντιμετώπιση διακόπτεται η εξέλιξή της και επέρχεται η πλήρης ίαση.

Όλες οι γυναίκες, βάσει ηλικίας και οικογενειακού ιστορικού, πρέπει να υποβάλλονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε έλεγχο των μαστών τους.
Όταν λοιπόν η γυναίκα προσέρχεται για τον ετήσιο έλεγχο των μαστών της, χωρίς να έχει προηγηθεί η διαπίστωση οποιουδήποτε κλινικού ευρήματος είτε από την ίδια τη γυναίκα είτε από γιατρό, αναφερόμαστε στην εξέταση ως «προληπτική μαστογραφία».

Όταν η γυναίκα προσέρχεται για μαστογραφία επειδή έχει ανιχνεύσει η ίδια με αυτοεξέταση ή ο κλινικός γιατρός της με κλινική εξέταση κάποιο ογκίδιο ή ύποπτο σύμπτωμα στους μαστούς, τότε η μαστογραφία καλείται διαγνωστική. Εάν η εξεταζόμενη προσέλθει με ψηλαφητό ογκίδιο, αυτόματη έκκριση από τη θηλή ή αλλοιώσεις του δέρματος, τότε απαιτείται περαιτέρω μαστογραφική ανάλυση. Η λεπτομερής αυτή ανάλυση γίνεται κατά τη διάρκεια της επίσκεψης της εξεταζόμενης και σε συνέχεια της μαστογραφίας

Οι γυναίκες χωρίς οικογενειακό ιστορικό, πρέπει να κάνουν την πρώτη μαστογραφία τους (μαστογραφία αναφοράς) μεταξύ 35 και 40 ετών.
Εάν η γυναίκα έχει οικογενειακό ιστορικό, πρέπει να κάνει μαστογραφία δέκα χρόνια νωρίτερα από την ηλικία στην οποία εμφανίστηκε ο καρκίνος του μαστού στο συγγενικό της πρόσωπο.

Τι ισχύει για τις νεαρές γυναίκες

Οι γυναίκες ηλικίας 25-30 ετών είναι καλό να μην υποβάλλονται σε μαστογραφία για δύο λόγους:

• Ο μαζικός αδένας είναι ακόμη πολύ πυκνός και η εξέταση είναι χαμηλής διαγνωστικής αξίας.
• O μαζικός αδένας σε αυτή την ηλικία είναι πιο ευαίσθητος στην ακτινοβολία και πρέπει να αποφεύγεται η ακτινοβολία εάν δεν συντρέχουν σοβαροί λόγοι.
• Οι νεαρές γυναίκες χωρίς οικογενειακό ιστορικό μπορούν να κάνουν κλινική εξέταση και υπερηχογράφημα μαστών.

Image by Anastasia Kazakova on Freepik

Κάθε πότε πρέπει να επαναλαμβάνεται

Μετά την ηλικία των 40 ετών, οι γυναίκες πρέπει να υποβάλλονται σε μαστογραφία κάθε χρόνο, καθώς αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα, αν στο μεταξύ αναπτυχθεί κάποια κακοήθεια, να εντοπιστεί σε πολύ αρχικό στάδιο και να αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής.

Ποια μέρα του κύκλου πρέπει να γίνεται

Απαγορεύεται η γυναίκα να υποβάλλεται στην εξέταση κατά τη 2η φάση του εμμηνορρυσιακού της κύκλου, δηλαδή τις 10-15 ημέρες πριν από την επόμενη έμμηνο ρύση. Επειδή ο μαστός αρχίζει να διογκώνεται μετά την ωορρηξία, μπορεί να υπάρξουν ψευδή ευρήματα. Συνιστάται, η μαστογραφία να γίνεται μεταξύ της 5ης και της 10ης ημέρας του κύκλου, μετρώντας από την πρώτη ημέρα που εμφανίστηκε η έμμηνος ρύση και όχι από το τέλος της περιόδου.

Την ημέρα της εξέτασης η εξεταζόμενη θα ήταν προτιμότερο να αποφεύγει τη χρησιμοποίηση αποσμητικού ή ταλκ, διότι η χρήση τους μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε λανθασμένη ερμηνεία της μαστογραφίας.

Μαστογραφία σε γυναίκες με ενθέματα σιλικόνης

Τα ενθέματα σιλικόνης, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, περιορίζουν τη διαγνωστική ακρίβεια της μαστογραφίας διότι καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα των μαστών. Στις γυναίκες με ενθέματα σιλικόνης εφαρμόζεται ειδική τεχνική όπου η εξέταση διεξάγεται με τη λήψη ειδικών εικόνων με και χωρίς παρεκτόπιση των ενθεμάτων. Με την τεχνική αυτή ελέγχεται το μεγαλύτερο τμήμα των μαστών, δεν παύει όμως, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, περίπου ένα 20% του συνολικού όγκου των μαστών να καλύπτεται από το ένθεμα και να είναι αδύνατη η αξιολόγησή του στη μαστογραφία.

Μαστογραφία σε μικρούς μαστούς

Οι γυναίκες με μικρούς μαστούς δεν παρουσιάζουν καμία δυσκολία κατά τη διεξαγωγή της εξέτασης. Το εξειδικευμένο προσωπικό της «Διαγνωστικής Μαστογραφίας» τοποθετεί με προσοχή τους μαστούς και ζητά από την εξεταζόμενη να κρατήσει την αναπνοή της για λίγα δευτερόλεπτα για την επιτυχή λήψη μιας καθαρής εικόνας των μαστών της.

Μαστογραφία μετά από ογκεκτομή και ακτινοβολίες

Στο χειρουργημένο μαστό με ογκεκτομή αναπτύσσεται συλλογή υγρού και κοκκιωματώδης ιστός, ευρήματα τα οποία σταδιακά συρρικνώνονται και καταλήγουν στη δημιουργία ουλής, ενώ μετά τις ακτινοβολίες αναπτύσσεται στο μαστό οίδημα. Συνεπώς, ενώ η τεχνική της μαστογραφίας παραμένει η ίδια, η διεξαγωγή της εξέτασης στις περιπτώσεις αυτές είναι δυσκολότερη και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή από έμπειρο τεχνολόγο. Τα ευρήματα της ογκεκτομής υποχωρούν σταδιακά μετά τον πρώτο χρόνο, ενώ σημειώνεται και προοδευτική αποκατάσταση των ιστών.

Η τεχνική της μαστογραφίας

Καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέτασης ο εξειδικευμένος βοηθός ακτινολόγος σας καθοδηγεί με σαφήνεια και ηρεμία στη σωστή θέση και στάση έως το πέρας της εξέτασης, η οποία διαρκεί συνολικά 5-10 λεπτά.

Η εξεταζόμενη στέκεται μπροστά στο μηχάνημα γυμνή από τη μέση και πάνω, με ίσια την πλάτη.

Κατά τη διάρκεια της εξέτασης ο κάθε μαστός τοποθετείται από το βοηθό ακτινολόγο ανάμεσα σε δύο ειδικές πλάκες και στη φάση αυτή δέχεται ήπια πίεση για ελάχιστα δευτερόλεπτα.

• Κατά την εξέταση λαμβάνονται συνολικά τέσσερις εικόνες, δύο για κάθε μαστό.
• Κατά τη διάρκεια λήψης των εικόνων η εξεταζόμενη πρέπει να κρατά την αναπνοή για ελάχιστα δευτερόλεπτα για τη μέγιστη ευκρίνεια της εικόνας.

Image by kjpargeter on Freepik

Είναι αναγκαία η πίεση που ασκείται στους μαστούς κατά τη διάρκεια της μαστογραφίας;

Η ήπια πίεση που ασκείται στους μαστούς για λίγα δευτερόλεπτα είναι αναγκαία διότι έχει ως συνέπεια την μείωση της δόσης της ακτινοβολίας, η ποιότητα της εικόνας είναι καλύτερη και συνακόλουθα καταλήγει στην ορθότερη διάγνωση.

Η αξιοπιστία της μαστογραφίας - Φυσικές και τεχνικές προδιαγραφές

Για να είναι αξιόπιστη ως μέθοδος η μαστογραφία θα πρέπει η εξέταση να είναι άρτια και από τεχνικής πλευράς. Να εφαρμόζονται δηλαδή ορθά οι συνθήκες στο χώρο μελέτης των εξετάσεων, αλλά και ο ακτινολόγος να έχει απόλυτη εξειδίκευση και αποκλειστική απασχόληση στο αντικείμενο του μαστού.

Επιπλέον, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι ακτινολόγοι εκτός από την ειδική εκπαίδευση στο αντικείμενο του μαστού είναι υπεύθυνοι για την άριστη διεξαγωγή της ποιότητας και της τεχνικής των μαστογραφιών. Υπεύθυνοι για τη σωστή λειτουργία του μαστογράφου είναι οι τεχνολόγοι (βοηθοί ακτινολόγοι), που πρέπει να είναι καταρτισμένοι με ειδικές γνώσεις όσον αφορά την τεχνική της μαστογραφίας.

Οι ειδικές εικόνες που λαμβάνονται

Στην περίπτωση που κριθεί απαραίτητη η πιο ενδελεχής και λεπτομερής ανάλυση του μαστού, ο εξειδικευμένος ακτινολόγος διεξάγει μαστογραφική ανάλυση για να λάβει ειδικές λήψεις, όπως μεγεθυντικές εικόνες, τοποθετώντας ειδικά εξαρτήματα στο μαστογράφο. Σε περίπτωση που ο γιατρός διαπιστώνει πως η αλλοίωση παραμένει, προχωρά σε περαιτέρω διερεύνηση της αλλοίωσης αυτής με βιοψία.

Χειρισμός σε περίπτωση αρνητικής μαστογραφίας ενώ υπάρχει κλινικό εύρημα

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η γυναίκα προσέρχεται με κάποιο κλινικό εύρημα, όπως ψηλαφητό ογκίδιο ή ψηλαφητή σκληρία, ευρήματα τα οποία όμως δεν ανιχνεύονται στη μαστογραφία, με αποτέλεσμα η εξέταση να ερμηνεύεται ως αρνητική. Σε περίπτωση μάλιστα όπου το ψηλαφητό αυτό εύρημα δεν ανιχνεύεται από τη μαστογραφία λόγω πυκνότητας του μαστού και υποκρύπτει κακοήθεια, τότε οι επιπτώσεις μπορούν να αποβούν ιδιαίτερα σοβαρές για την εξεταζόμενη.

Για να αποφεύγονται τέτοιους είδους ολέθρια λάθη, βασική προϋπόθεση είναι να ακολουθούνται πιστά τα βασικά βήματα στη διαγνωστική προσέγγιση αλλά και να υπάρχει στενή συνεργασία ανάμεσα στη γυναίκα και την ομάδα ειδικών που την παρακολουθούν. Συγκεκριμένα, η εξεταζόμενη πρέπει να επισημαίνει την αιτία για την οποία προσήλθε για μαστογραφία και όχι να εφησυχάζει εάν λάβει αρνητική διάγνωση από τη μαστογραφία.

Ο ακτινολόγος θα πρέπει να ολοκληρώνει τον απεικονιστικό έλεγχο με υπερηχογράφημα και, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της εξέτασης, εάν υπάρχει κλινικό εύρημα, θα πρέπει οπωσδήποτε να παραπέμπει την εξεταζόμενη στον κλινικό γιατρό για αξιολόγηση.

Κεντρική φωτογραφία: rawpixel.com on Freepik