Με το τέλος της Αποκριάς έρχονται τα Κούλουμα της Καθαρά Δευτέρας. H πρώτη μέρα της Μεγάλης Σαρακοστής. Μια μέρα που σηματοδοτείται από τα σαρακοστιανά εδέσματα, τη μουσική, το χορό και πολλά ήθη και έθιμα.
Ένα απ’ αυτά είναι και το πέταγμα του χαρταετού. Ένα σύμβολο που κατά την ελληνική παράδοση, συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς τον Δημιουργό της και που υποδηλώνει την ανάταση και την κάθαρση ψυχής και σώματος, μετά το Διονυσιακό ξεφάντωμα της Αποκριάς.
Παρ’ όλο που είναι ένα από τα βασικά Ελληνικά έθιμα, ο τόπος καταγωγής του είναι η Κίνα. Εφευρέτης του ο στρατηγός Χο Σιν, που το 206 π.Χ. προσπαθώντας να πολιορκήσει μια πόλη κατασκεύασε τον χαρταετό, βοηθώντας τον έτσι ώστε με μαθηματικούς υπολογισμούς να χτυπήσει και να κυριεύσει την πόλη.
Οι στρατηγοί έβαζαν σφυρίχτρες σε χαρταετούς και τους απελευθέρωναν κατά την διάρκεια της νύχτας στα αντίπαλα στρατόπεδα. Οι στρατιώτες έμεναν ξύπνιοι λόγω του θορύβου, ενώ εξαιτίας των δεισιδαιμονιών θεωρούσαν πως οι άνεμοι ήταν εναντίον τους.
Η διάδοση του εξαπλώθηκε και σε άλλους πολιτισμούς της Ανατολής, δίνοντας του διάφορα σχήματα, όπως ψάρια, δράκους, πουλιά, που χρησιμοποιήθηκαν για θρησκευτικές τελετές.
Ο χαρταετός τον ΙΓ΄ αιώνα, φτάνει στη Δύση με τον Μάρκο Πόλο, που χάνει το θρησκευτικό χαρακτήρα του εξαγνισμού, αποτελώντας τώρα αφορμή για αισθητική χαρά και πηγή έμπνευσης για επιστημονικές ανακαλύψεις.
Στα τέλη του ΙΘ΄ αιώνα οι Γάλλοι τον φέρνουν στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη. Από εκεί, περνά στη Θράκη και στα νησιά και σιγά-σιγά εξαπλώνεται σ’ όλη την Ελλάδα, δίνοντας του διάφορες ονομασίες.
Έτσι έχουμε τον «αετό», το «μύλο», τα «ψαλίδα», το «άστρο», το «φωτοστέφανο», τη «φυσούνα», τα «πούλια», τα «πετάκια», τα «τσερκένια» και τους «ουτσουρμάδες», ονομασίες ανάλογα με το σχήμα του και τη σχέση του με τον αέρα.
Στη Γερμανία λέγεται «ντράχεν» που σημαίνει δράκος, στην Ιαπωνία «τάκο» που σημαίνει χταπόδι, στο Μεξικό «παραλότε» που σημαίνει πεταλούδα, στην Αγγλία «κάιτ» που είναι το όνομα ενός πουλιού, και στην Ελλάδα «χαρταετός».
Εκτός από παγανιστικό αντικείμενο λατρείας και προσευχής, παιχνιδιού και διασκέδασης, ο χαρταετός βοήθησε τους ερευνητές της Ευρώπης και της Αμερικής σε επιστημονικά πειράματα και παρατηρήσεις. Για παράδειγμα ο Φραγκλίνος ανακαλύπτει τον ηλεκτρισμό με τη βοήθεια του χαρταετού. Ο μετεωρολόγος Alexander χρησιμοποίησε χαρταετούς με θερμόμετρα, προκειμένου να καταγράψει και να μελετήσει τις θερμοκρασιακές μεταβολές σε μεγάλο υψόμετρο.
Το «ταξίδι» του στο πέρασμα των αιώνων και των Ηπείρων, χρησιμοποιήθηκε επίσης για στρατιωτικά σήματα, σινιάλα της πυροσβεστικής, για μετρήσεις του ηλεκτρικού φορτίου, της θερμοκρασίας και της ατμόσφαιρας, για να σώσει ναυαγούς, να κινήσει αμάξια, να διευκολύνει την πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία. Να σταθεί η αφορμή, ο «προάγγελος» του ανεμόπτερου και αργότερα του αεροπλάνου.
Καλή Καθαρά Δευτέρα και καλή Σαρακοστή
- H Καλλιόπη Γραμμένου είναι Δημοσιογράφος - Συγγραφέας - Παιδαγωγός - Εμψυχώτρια
